اختلالات یادگیری در کودکان از شایع‌ترین اختلالات عصبی رشدی هستند که در ۲ تا ۱۰ درصد از دانش‌آموزان وجود دارند. کودکان بسیاری در ظاهر و حتی از نظر جسمی طبیعی به نظر می‌رسند اما با ورود به مدرسه و آغاز فرایندهای ارتباطی و ذهنی دچار مشکلات متعددی می‌شوند. برخی از این مشکلات به دلیل اختلال در یادگیری اتفاق می‌افتند که نیاز به تشخیص و اقدام به موقع برای کنترل و کمک به کودک و والدین دارد. با مطالعه مطلب پیش رو، می‌توانید وجود انواع شایع اختلالات یادگیری را در فرزندان خود ارزیابی کنید و در صورت تشخیص، به نحو مطلوبی به حل و کنترل ناتوانی های یادگیری بپردازند.
اختلال یادگیری چیست؟
علی‌رغم اینکه اختلال یادگیری، چالش‌های بسیاری را برای کودکان در مدرسه ایجاد می‌کند، به سختی قابل تشخیص است. به طور کلی اختلال یادگیری زمانی اتفاق می‌افتد که مغز، اطلاعات را به روش‌های غیرمعمول دریافت و پردازش می‌کند.
اختلال یادگیری در کودکان دبستانی باعث می‌شود آنها در کارهای خواندن، نوشتن، انجام ریاضیات، استفاده از زبان یا درک کلام دیگران، اجتماعی شدن و بسیاری از مهارت‌های دیگر با مشکلاتی مواجه شوند. در این حالت فرد نمی‌تواند مهارت‌های مختلف را یاد بگیرد یا از آنها استفاده کند. لباس السای بچه گانه حس اعتماد به نفس را در کودکان افزایش می دهد.
انواع اختلال یادگیری در کودکان پیش‌دبستانی
اختلال یادگیری طیف وسیعی دارد. این کودکان بهره هوشی برابر یا حتی بیشتر از دیگران دارند و تنها در برخی مهارت‌های تحصیل دچار مشکل هستند. در ادامه انوع اختلالات یادگیری معرفی شده است.
اختلال در خواندن
کودکانی که درگیر اختلال خواندن هستند، ترکیب صداهای متمایز و کلمات را درک نمی‌کنند یا اینکه در فهم چگونگی ترتیب حروف صدادار و بی‌صدا دچار مشکل هستند.
اختلال در نوشتن
نوشتن مهارت پیچیده‌ای است که به کاربرد و هماهنگی توانمندی‌های مختلف مانند بینایی، حرکت و توانایی پردازش اطلاعات احتیاج دارد. کودکانی که در نوشتن مشکل دارند دست خط بدی دارند، املای آنها ضعیف است و معمولاً در مواردی مانند دستور زبان یا علائم نگارشی مشکل دارند.
اختلال ریاضی
اختلال ریاضی به حل مسائل، کار کردن با اعداد، یادگیری قوانین پایه، کاربرد فرمول‌ها و استفاده از نمادهای ریاضی باز می‌گردد. این اختلال به راحتی از نمرات ریاضی کودکان قابل تشخیص است.
اختلال گفتاری
کودکانی که دچار اختلال گفتاری هستند، ممکن است لکنت زبان داشته باشند یا در تلفظ برخی از هجاها یا صداهای خاص دچار مشکل شوند.
دلایل بوجود آمدن اختلالات یادگیری
با توجه به اینکه طیف اختلالات یادگیری گسترده است، علائم آن نیز به همان نسبت متعدد است. در ادامه برخی از مهم‌ترین علائم این مشکل در کودکان را می‌آوریم.
- وجود سابقه خانوادگی به خصوص سابقه اختلالات یادگیری پدر و مادر
- مشکلات حافظه کوتاه مدت و حفظ مطالب
- مصرف الکل یا مواد مخدر در دوران حاملگی مادر، تولد زودرس یا کم وزنی
- آسیب عاطفی مانند مورد سو استفاده قرار گرفتن، شوک‌ها یا خاطرات بد کودکی
- نقص رشد مغز
- وقایعی مانند ضربه جسمی و آسیب به سر و همچنین بیماری‌های سیستم عصبی
- قرار گرفتن در معرض مواد سمی مانند جیوه یا سرب
تفاوت سختی یادگیری و اختلال یادگیری در کودکان
سختی یادگیری به معنای وجود مشکل در مهارت‌هایی چون خواندن، نوشتن و یا محاسبات ریاضی است. اختلالات یادگیری اما مشکلاتی خاص، جدی و ادامه‌دار در خواندن، نوشتن و یا محاسبات است که توسط متخصص سلامت روان تشخیص داده می‌شود. از جمله این اختلالات می‌توان به دیسلکسیا (خوانش پریشی یا ناتوانی در خواندن)، دیسگرافیا (نوشتار پریشی یا ناتوانی در نگارش) و دیسکلکولیا ( ناتوانی در مهارت‌های محاسباتی) اشاره کرد.
«اختلال یادگیری» اصطلاحی است که متخصصان هنگام تشخیص مشکلی خاصی در خواندن، نوشتن و یا محاسبات از آن استفاده می‌کنند. برخی از افراد از «ناتوانی یادگیری» استفاده می‌کنند. این اصطلاحات کم و بیش هم معنی هستند.
سختی یادگیری و علائم اولیه اختلالات یادگیری
سختی یادگیری و علائم اولیه اختلالات یادگیری اغلب در دو سال اول مدرسه که کودکان تحصیل در کلاس را شروع می‌کنند، نمایان می شود.
اگر فرزند مدرسه‌ای شما سختی و یا اختلال در یادگیری دارد، احتمالا متوجه شده‌اید که:
- خواندن، نوشتن و محاسبات را دوست ندارد و یا آن را بسیار دشوار می‌داند.
- در املای کلمات رایج، استفاده از کلمات قافیه‌دار و یا شمارش مشکل زیادی دارد.
- تشخیص صداها و هجاها در کلمات برایش دشوار است. مثلا تلفظ «د» در کلمه گلدان.
- در ربط دادن اعداد به کلمات مرتبط سختی دارد. مثلا عدد «۵» به کلمه پنج.
- اعتماد به نفس لازم نسبت به مدرسه و تکالیفش را ندارد.
- ناتوانی در درک قوانین و پیروی از دستورالعمل‌ها
- ضعف در به خاطر سپردن مطالب
- عدم هماهنگی راه رفتن، ورزش، گرفتن مداد در دست
- چالش در انجام تکالیف خانگی
- نافرمانی، عصبانیت و احساس خشم و پرخاشگری در مدرسه
اگر کودک شما علائم اولیه سختی یادگیری دارد، الزاما به این معنی نیست که او دارای اختلال یادگیری است. برخی کودکان برای کسب مهارت‌های خواندن، نوشتن و محاسبات به زمان بیشتری نیاز دارند. دلایل دیگری هم ممکن است دستیابی به این مهارت‌ها را برای کودکان سخت کند. به عنوان مثال، غیبت زیادی در مدرسه داشته‌اند و یا مشکلات شنوایی و بینایی از جمله این دلایل هستند.
نشانه‌های ناتوانی در یادگیری در کودکان
با پرسیدن ۹ سوال زیر می‌توانید متوجه این موضوع شوید که آیا کودک شما دچار اختلال یادگیری هست یا خیر؟
۱- آیا کودک شما دایره لغاتی بیشتر از ۲۰۰ کلمه دارد؟
اکثر کودکان ۳ ساله می‌توانند کلمات مربوط به اعضای بدن، اشیای روزمره و ضمایر اصلی مانند «من» و «تو» را به راحتی به زبان بیاورند. آنها در این سن اغلب از واژه‌ی «چرا؟» برای سوال پرسیدن استفاده می‌کنند و یاد گرفته‌اند که برخی از کلمات را به شکل جمع به کار ببرند.
مشکلات گفتاری و زبانی اغلب یکی از اولین نشانه‌های ناتوانی یادگیری در کودکان است که ممکن است دلایلی مانند اختلالات شنوایی یا اختلال در شیوه استفاده از عضله زبان برای ادای کلمات داشته باشد.
۲- آیا کودک شما می‌تواند بگوید چند سال دارد؟
کودکان تا ۳۶ ماهگی یا ۳ سالگی باید مفهوم «چند» را متوجه شوند و بتوانند انگشتان دست را به نشانه‌ی میزان سن خود بالا نگه دارند. کودکان در این سنین باید بتوانند اعداد را بشمارند. البته ممکن است چند عدد را از قلم بیندازند اما باید با آشنا باشند.
در سن ۴ سالگی بیشتر کودکان می‌توانند تا ۲۰ بشمارند. دکتر گریفین می‌افزاید اگر کودک شما در شمارش اعداد با مشکل مواجه است، می‌تواند نشانه‌ای از اختلال دیسلکسیا یا باشد که با ناتوانی در یادگیری اعداد و زمان در او بروز پیدا می‌کند.
۳- آیا کودک شما حروف الفبا را می‌شناسد؟
کودکان بین ۳ تا ۴ ساله باید بتوانند تا ۱۰ حرف را با دیدن شکل آن تشخیص دهند. برخی از کودکان در این سن می‌توانند با دیدن نام خود روی یک برگه کاغذ آن را بشناسند. اگر کودک شما در این زمینه از اکثر همسالان خود عقب مانده است، می‌تواند نشانه‌ای از ناتوانی در یادگیری یا اختلال خوانش پریشی یا همان دیسلکسیا باشد.
اختلال دیسلکسیا در کودکان به این شکل بروز پیدا می‌کند که بچه‌ها مبتلا به آن نمی‌توانند املای کلمات را به درستی بخوانند و به همین دلیل در خواندن و نوشتن با مشکل مواجه می‌شوند.
بیشتر بخوانید:
۴- آیا کودک شما در مقایسه با همسالان خود بلوغ کمتری داشته است؟
طبق مطالعه‌ای در موسسه ملی بهداشت، ، ممکن است بخش‌هایی از مغز آنها حدود ۳ سال دیرتر از سایر کودکان رشد کند و به همین دلیل در یادگیری ناتوان به نظر برسند.
دکتر پارلاکیان می‌گوید: «مهارت‌های اجتماعی و عاطفی کودکان در مهدکودک بسیار مهم هستند. کودکان باید بتوانند در مهدکودک با دیگر همسالان خود ارتباط برقرار کرده و همکاری کنند و بدون عصبانیت یا پرت کردن اجسام، احساسات خود را تحت کنترل داشته باشند. البته بزرگسالان هم هر چند وقت یک‌بار عصبانی می‌شوند اما کودکان در سن ۵ سالگی باید بتوانند احساسات خود را به روشی مناسب کنترل کنند». برای تقویت مهارت های اجتماعی و گفتاری در کودکان باید لباس زیبای خفته را خریداری کرد
۵- آیا کودک شما سعی می‌کند نوشته‌ها را بخواند؟
کودکان پیش دبستانی می‌توانند درباره تصاویری که در کتاب‌ها می‌بینند سوال بپرسند و با تورق کتاب‌های داستان اینطور وانمود کنند که خودشان کتاب را می‌خوانند. در سن ۴ سالگی اکثر بچه‌ها می‌توانند چند خط از کتاب داستان مورد علاقه‌ی خود را بدون شناخت کلمات و صرفا با تماشای شکل حروف، بخوانند و برای دیگران تعریف کنند.
در این سنین کودکان متوجه می‌شوند این اشکال – یا همان حروف – معانی مخصوص به خود دارند و برای تعریف کردن یک داستان یا خواندن کتاب باید به این حروف یا کلمات توجه کنند. اینکه کودکان درک کنند که حروف موجود در کتاب داستان ارتباط مستقیمی با خواندن دارد، بسیار مهم است.
۶- سر سفره چطور رفتار می‌کنند؟
کودکان در سنین بین ۳ تا ۴ سالگی قاشق و چنگال را به جای مشت با انگشتان خود می‌گیرند. همین موضوع می‌تواند یکی از نشانه‌های رشد سالم کودک شما باشد. علاوه بر این، کودکان پیش دبستانی باید بتوانند مداد رنگی را با انگشتان خود بگیرند و روی کاغذ بکشند. برخلاف کودکان کوچکتر که مداد را در مشت دست خود می‌گیرند.
۷- آیا کودک شما صدا شدن توسط دوستانش را نادیده می‌گیرد؟
بی‌توجهی به صدا شدن توسط دوستان می‌تواند به دلیل وجود اختلال در شنوایی کودکان باشد. چنین اختلالاتی ممکن است کودک شما را در یادگیری موضوعات مهم‌تر با مانع روبه‌رو کند. این مشکل همچنین می‌تواند روی گفتار، حافظه و درک مکان اشیا در محیط هم روی کودک تاثیر بگذارد.
بنابراین اگر فرزند خود را صدا می‌کنید و او واکنشی نشان نمی‌دهد، حتما این موضوع را جدی بگیرید چون ممکن است نشانه‌ای از ناتوانی در یادگیری او باشد. لباس سفید برفی دخترانه برای تقویت مهارت های اجتماعی و گفتاری در کودکان باید این لباس را خریداری کرد
