بارها بعد از زلزله ترکیه در جراید و مصاحبه ها از من سوال شد که آیا زلزله ترکیه روی گسل های ایران هم تاثیری دارد ؟ همه مکتوب است، عرض کردم بر اساس اینکه دو صفحه تکتونیکی متفاوت است با دانش امروز و اطلاعات فعلی باید بگویم نه ولی شاید بعد از چند مدت با اطلاعات بیشتر بشود رابطه ای معنی دار بین آنها پیدا کرد ؟ نه اینکه امروز تمامی این تجزیه و تحلیل های دقیق علمی را انجام داده و دارم ولی با زلزله بزرگ دیروز پاکستان و افغانستان کمی نگرانتر از قبل شدم ! و اما چرا ؟
زلزله ها در اثر سایش یا فشار صفحات لایه های زیرین زمین بر هم که ما به آنها صفحات تکتونیکی می گوییم رخ می دهد ؟ شکل زیر صفحات پیرامونی منطقه ایران را نشان می دهد. توجه بفرمایید که چند صفحه در پهنه ایران مشغول فعالیت هستند از ترکیه تا پاکستان و از روسیه و اروپا تا عربستان ! یعنی منطقه ایران بین این صفحات بزرگ زمین شناسی در حال تحمل فشار می باشد.
حال با زلزله های وحشتناک اخیر ترکیه در غرب کشور و این زلزله بسیار قابل ملاحظه در پاکستان و افغانستان در شرق ایران، بنده را به فکر درباره دو احتمال محتمل زیر سوق و راهنمایی می کند:
١- با این زلزله های خیلی بزرگ در دو صفحه کناری فشار داخل زمین تا حدودی از پهنه کشور ما کم شده و گسلهای درون کشور تا مدتی آرام خواهند گرفت ؟ یعنی صفحه ایران تحت تنش کمتری خواهد بود ؟
٢- این زلزله های مخرب در شرق و غرب کشور حاکی از انباشت مقدار زیادی انرژی در کل منطقه بوده و گسلهای ایران نیز برای آزاد سازی خود از تنش ها بزودی وارد فعل و انفعالاتی تحت عنوان زلزله های بزرگ تحریک خواهند شد ؟
هیچ مطالعه دقیقی روی اینکه کدام سناریو از دو مورد بالا احتمال بیشتری برای رخداد دارد در علم کنونی جهان وجود ندارد ولیکن در مورد بند-١ می دانیم در قبل چنین اتفاقی در پهنه های مشابه رخ نداده است ! لذا با یک قضاوت مهندسی ساده و با کمک گیری از مکانیک جامدات باید عرض کنم سناریو دوم کمی محتملتر بنظر می آید !
یعنی با توجه به زلزله ترکیه و پاکستان و تحت تنش بودن صفحه ایران میان چند صفحه کناری و سوابق تاریخی و مطالعات دقیق بر روی پهنه ایران باید منتظر یک زلزله بزرگ در ایران باشیم و این می تواند همان زلزله بزرگ تهران که سی و اندی سال است که درباره آن هشدار می دهم و عرض می کنم که به تاخیر افتاده و اگر رخ دهد تبعادت انسانی و وسعت تخریب آن وحشتناکتر از هر زلزله در تاریخ خواهد بود، باشد !
ما در زلزله تهران جای خطا نداریم مسئولین کشور آگاه باشند. از بیان چنین مطالبی در ابتدای سال نو خوشنود نیستم ولیکن می بینید که پاکستان و افغانستان حتی هند هم در روز اول نوروز زلزله مهیبی را تجربه کردند، لذا زلزله نه نوروز می شناسد و نه بهار و نه غیر، او تقویم خود را دنبال می کند، در مقالات قبل هم بارها اشاره کرده‌ام که امسال و سالهای اخیر می تواند برای ایران و دنیا حیاتی باشد. مسئولان محترم کشور به هوش باشند، مجدادا عرض می کنم جای خطا نیست !
* استاد نمونه کشور در مهندسی سازه و مدیریت بحران
