در این رابطه توجه به نکات زیر حائز اهمیت است.
۱.صدور بیانیه اولیه برای استقرار صلح بین جمهوری های آذربایجان و ارمنستان،امید برای تامین امنیت و ثبات را در قفقاز جنوبی افزایش داد و اتفاق خوشایند آن بود که این دو کشور تصمیم گرفتند برای تحقق ثبات و صلح در قفقاز جنوبی مستقیما وارد عمل شده و به میانجیگران وابسته نباشند.البته در این میان،بروز منازعات لفظی میان مقامات دو کشوری که نزدیک به سی سال با یکدیگر جنگ داشتند،غیر طبیعی نیست و نباید به معنای درگیری و جنگ نظامی دوباره در قفقاز تعبیر شود.اخیرا الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان در دیدار با مارتین چونگونگ دبیرکل اتحادیه بین‌المجالس (IPU)،با اشاره به اینکه اوضاع در مرزها در چند ماه گذشته آرام بوده گفت:«درحال حاضر صلح واقعی بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان برقرار است اگرچه این موضوع باید با به امضاء رسیدن معاهده صلح به یک نتیجه منطقی و قطعی برسد.» علی اف با نگاه مثبت به آغاز گفت وگوهای داخلی در ارمنستان در مورد اصلاح قانون اساسی ابراز امیدواری کرد که این کشور بندهای قانون اساسی که خواهان اضافه کردن منطقه قره‌باغ به ارمنستان است را اصلاح کرده تا باکو و ایروان بتوانند به صلح پایدار برسند.ارمنستان نیز در یک اقدام اعتمادساز تمامی نقشه‌های میدان مین را که در اختیار داشت، بر اساس ملاحظات بشردوستانه به جمهوری آذربایجان تحویل داد وکمیسیون اُسرا و مفقودین ارمنستان نیز با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که ارمنستان بقایای ۱۴۰ نفر از اتباع جمهوری آذربایجان را که در دهه نود میلادی در جنگ کشته شده‌اند، تحویل داده است. «دیمیتری پسکوف» سخنگوی کرملین نیز به کانال یک تلویزیون روسیه گفت: «سران کشورهای ارمنستان و جمهوری آذربایجان تمایل خود را برای امضای یک توافق صلح اعلام کرده و آماده‌اند تا با انتشار یک سند مشترک توافق صلح را امضا کنند.»
۲. در حالی که باکو و ایروان اراده خود را برای تداوم مذاکره تا برقراری صلح نشان می دهند، مواضع مداخله جویانه آمریکا،مقامات ناتو و اتحادیه اروپا نشان از نارضایتی آنها از استقرار صلح در قفقاز جنوبی دارد.اخیرا «گونتر فلینگر» رئیس کمیسیون اروپا، در یک اقدام تحریک آمیز با درج پیام در شبکه اجتماعی «ایکس» ، از ارمنستان خواست که به ائتلاف ناتو بپیوندد.این موضع موجب نارضایتی مسکو شد و «ماریا زاخاروا» سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه خطاب به ارمنستان گفت:«کسانی که به دنبال نزدیک شدن به ناتوهستند باید از خطرناک بودن این تصمیم و عواقب آن آگاه باشند.» چند کشور عضو اتحادیه اروپا و بخصوص فرانسه که با حل مناقشه قره باغ،امکان حضور خود در قفقاز را کمرنگ می بینند،در چارچوب رقابت با روسیه و برای انزوای این کشور در این منطقه، تلاش دارند نظر ارمنستان را جلب کرده و با اتخاذ مواضعی علیه روسیه و جمهوری آذربایجان،مبنای صلح نهایی را که در شُرف انجام است، سست کنند. فرانسه همچنین با فروش سلاح به ارمنستان و برخی اقدامات نمایشی از جمله برگزاری رزمایش با ایروان، در استقرار صلح و امنیت در قفقاز جنوبی مشکل ایجاد می کند.پاشینیان نخست وزیر ارمنستان نیز با هدف بازی کردن با کارت غرب در مقابل مسکو،اعلام کرده که « ارمنستان دیگر نمی تواند به روسیه به عنوان شریک اصلی دفاعی و نظامی خود تکیه کند و باید به ایجاد روابط نزدیک تر با ایالات متحده و فرانسه فکر کند.» واقعیت این است که اتحادیه اروپا و فرانسه نه به عنوان دوستان ارمنستان بلکه برای منزوی کردن روسیه در قفقاز،نقش مخرب خود را در تحولات قفقاز جنوبی ایفا می کنند و پاشینیان که با هوشمندی، کشور خود را از باتلاق قره باغ نجات داد نباید ارمنستان را در باتلاق دیگری گرفتار سازد.
۳. در مقطع فعلی، جمهوری آذربایجان و ارمنستان باید قدر و ارزش امنیت،ثبات و آرامش در قفقاز جنوبی را بدانند و با آگاهی نسبت به سیاست‌های پنهان آمریکا،ناتو و اتحادیه اروپا و انجام برخوردهای سازنده و حل تدریجی اختلافات،در مسیر استقرار صلح نهایی حرکت کنند.در عین حال کشورهای منطقه از جمله ایران،روسیه و ترکیه می بایست هشیارانه برای حل اختلافات باقی مانده میان باکو و ایروان،رایزنی نمایند.جمهوری اسلامی ایران که با تمام کشورهای قفقاز روابط حسنه دارد و در نشست ۳+۳ در تهران،اراده خود را برای نزدیک تر کردن کشورهای منطقه نشان داد،باید برای کاهش اختلافات ارمنستان و روسیه فعال شده و اشتغال به تحولات مهم غرب آسیا،ایران را از رصد و مدیریت تحولات در منطقه غافل نسازد.در قفقاز جنوبی «همکاری دوستانه» بر «رقابت‌های غیرسازنده» ارجحیت دارد و ایران می تواند نقش بسیار سازنده ای در روند عادی سازی روابط ارمنستان با روسیه و آذربایجان ایفا کند.در این صورت اهداف مخرب آمریکا و اتحادیه اروپا برای ممانعت از برقراری صلح در قفقاز جنوبی خنثی شده و زمینه همکاری این کشورها با یکدیگر و برقراری صلح پایدار و دائمی در قفقاز جنوبی فراهم خواهد شد.
