«جشنوارهٔ فیلم فجر» مهم‌ترین و بزرگ‌ترین رویداد سینمایی در ایران است که از سال ۱۳۶۱ در میانهٔ بهمن‌ماه هر سال زیر نظر بنیاد سینمایی فارابی و وزارت ارشاد برگزار می‌شود. «فجر» نیز مانند دیگر جشنواره‌ها برای معرفی، پوسترِ مخصوص‌به‌خود را دارد. پوسترها به‌نوعی ویترینِ هر رویداد فرهنگی و هنری هستند.
به گزارش گزارشگر یک، تاکنون و در طول ۴۱ دوره برگزاری، پوسترهای مختلفی توسط طراحان و گرافیست‌های ایرانی برای جشنوارۀ فیلم فجر که تقریباً پرطرفدارترین رویداد فرهنگیِ کشور محسوب می‌شود، طراحی شده است. گرافیست‌های شناخته‌شده و مطرحی همچون «ابراهیم حقیقی» که رکورد طراحی پوستر جشنواره‌های فیلم فجر را در دست دارد، آن‌ها را طراحی کرده‌اند. «محمدرضا دادگر»، «رضا عابدینی»، «صادق بریرانی»، «علی وزیریان»، «مرتضی ممیز»، «مسعود دشتبان»، «سیامک فیلی‌زاده»، «حسین خسروجردی»، «مهدی محمدی»، «اسدالله یونسی»، «محمدمهدی عسگرپور»، «وحید تقی‌پور»، «محسن سیدیوسفی»، «بهزاد خورشیدی»، «میراندا انصاری»، «الهام عیوضی»، «حمیدرضا بیدقی»، «سیدحمید شریفی آل‌هاشم»، «بیژن جناب»، «مهدی سعیدی»، «طاها ذاکر»، «مجید برزگر»، «بزرگمهر حسین‌پور»، «مسعود نجابتی» که طراح پوستر جشنوارۀ چهل‌ویکم نیز هست، از دیگر گرافیست‌ها و طراحان پوسترهای این جشنواره هستند.
در تمام این سال‌ها پوسترهای جشنواره فیلم فجر به تناسب شرایط روز و پدیده‌ها و وقایع مختلف طراحی شده‌اند. هر کدام از این آثار یادآور اتفاقی خاص هستند با این همه تقریباً در اغلب این پوسترها المان هایی مشابه از جمله «سیمرغ» معروف جشنواره، همچنین «نقوش اسلیمیِ ایرانی» و رنگ «آبی» به‌کار رفته است.
پوستر سی‌ویکمین جشنوارۀ فجر با دیگر پوسترها کمی متفاوت است. گویی با ورود به دهۀ ۹۰ و آغاز عصر تحول در تجهیزات و امکانات سینما، تغییر رویکرد در پوستر نیز نمایان شده است. بیژن جناب دربارۀ رویکردش در طراحی این پوستر گفته بود: دیدگاه و ایدۀ اصلی من برای پوستر جشنواره، ورود به عرصۀ چهارم سینما و نمایش آن در پوستر بود. رنگ پوستر، فضای تاریک سالن سینما را تداعی می‌کند. او دربارۀ نمایش گذشت سه دوره از جشنواره در پوستر نیز این‌طور توضیح داده بود: گذرِ سه دوره از جشنواره به‌صورت ریتم و فلو استفاده شده و از روشنایی و نور نیز به‌صورت خاص سینمایی آن بهره برده شده است. در انتهای پوستر نیز شروع دهۀ چهارم پیداست و در بخش وسط آن، نور پروژکتور آپارات را خواهیم دید. نورِ موجود در پوستر، نورِ سالن سینما را تداعی کرده که آرم جشنواره (سیمرغ) را منعکس می‌کند.
پوستر سی‌ودومین جشنواره تلفیقی از رنگ‌های فیروزه‌ای و طلایی با نقوش ترکیبی با خط نستعلیق است. این پوستر، سیمرغ سینمای ایران را نشان می‌دهد که از خط فارسی به‌عنوان نماد فرهنگ ایرانی برخواسته و سر به آسمانی به رنگ‌های اسطوره‌ای دارد و نماد پیروزی و حضور در دنیایی آزاد و رها است. مهدی سعیدی، طراح آن دربارۀ این پوستر این‌طور توضیح داده بود: از آن‌جایی‌که بخش اصلی جشنواره، «سودای سیمرغ» نام نهاده شده، در تلاش بودم فضایی خاص، اسطوره‌ای و هماهنگ با این عنوان طراحی کنم. بنابراین جهت پرواز سیمرغ را ازچپ به راست تغییر دادم و پیکره‌ی اصلی سیمرغ را نیز با استفاده از کلمۀ «فجر» به خط شکسته نستعلیق خوشنویسی کردم. همچنین در قسمت پس‌زمینۀ پوستر از خط فارسی استفاده کردم، این نوشتار نیز ارجاعی است به همان اسطورۀ آشنای سیمرغ عطار، همان‌گونه که مرغان از بهم‌پیوستگی، معنای سیمرغ می‌یابند، تکرار خطوط خوش‌نویسی‌شده و بهم‌پیوسته فارسی نیز این معنا را القا می‌کند.
سیمرغِ شکل‌گرفته از نوارهای رنگی، مضمون اصلی این پوستر را شکل می‌دهد. طاها ذاکری طراح این پوستر، همان‌گونه که خود نیز جوان بود، این پوستر را بر مبنای شور و هیجان طراحی کرده است.
در پوستر جشنواره‌های سی‌وچهارم و سی‌وپنجم برای اولین‌بار از تصویر هنرمندان استفاده شده است. «خسرو شکیبایی» و «علی حاتمی» دو تن از بزرگانِ تأثیرگذار سینمای ایران هستند که پیش از برگزاری این رویدادها درگذشته بودند و طرح چهره‌های‌شان در پوسترها به‌نوعی ادای دین و زنده نگه داشتنِ یاد آن‌ها بوده است. نقاشی این پوسترها از بزرگمهر حسین‌پور و بر اساس عکس‌هایی از امیر عبادی و عزیز ساعتی بوده و مجید برزگر نیز طراحی آن ها را بر عهده داشته است.
پوستر سی‌وششمین جشنواره فیلم فجر با الهام از طرح پخش شدنِ قطرات آب در هوا به شکلِ سیمرغ در طیف رنگارنگی طراحی شده است. حمیدرضا بیدقی که تا آن زمان چندین‌بار دیگر پوستر جشنواره فیلم فجر را طراحی کرده بود، دربارۀ این طرح و انتقاداتی که به آن شده بود این‌طور توضیح داده بود: زمانی‌که می‌خواستم این پوستر را طراحی کنم، بعد از صحبت با مسئولان جشنواره، بنا شد با یک نگاه جدید روی سمبل جشنواره کار کنیم. اتودهای زیادی زدیم تا در نهایت «آب» را پیشنهاد دادم و آن‌ها هم قبول کردند. برخی تصور می‌کنند که باید می‌آمدیم هزینه‌های زیادی می‌کردیم تا از قطرات آب که به هوا پرتاب می‌شود، عکاسی کنیم. اگر این کار را هم می‌کردیم باعث می‌شد عده‌ای بگویند چقدر هزینه‌ها زیاد شده و چرا در گوگل سرچ نکردید. به هرحال باید تصاویر پاشیدن آب را از گوگل سرچ می‌کردیم و آن‌جا هم تصاویر «استوک» است و کار طراح، چیدن این تصاویر کنار هم است. طراح با گذاشتن یک‌سری عناصر کنار هم، کارش را انجام می‌دهد. مثل کاری که یک معمار انجام می‌دهد و با گذاشتن سیمان و آهن خانه می‌سازد. حالا یک نفر بیاید و بگوید سیمانی که شما در خانه‌تان استفاده کردید ما هم استفاده کردیم. خب این درست نیست ما با آن سیمان و آجر شکل جدیدی را ساختیم.
پوستر سی‌وهفتمین جشنواره فیلم فجر نیز مشابه سال قبل از آن، توسط حمیدرضا بیدقی طراحی شده بود. همچنین از نظر مفهومی و طراحی نیز شباهت زیادی با طرح سال گذشته‌اش داشت؛ «سیمرغ رنگین‌بالی که به‌سوی آسمان می‌شتافت.»
پوستر سی‌وهشتمین جشنوارۀ فیلم فجر که در سال ۱۳۹۸ برگزار شد، حولِ محور مفهوم همبستگی و پرچم کشور طراحی شده است. از آن‌جایی‌که آن سال پر از حوادث اجتماعی بود، طراح پوستر سعی در ایجاد و القای حس اتحاد ملّی و وفاق اجتماعی داشته است تا با رنگ‌های پرچم، سیمرغ را به رنگ میهنش دربیاورد.
«طاها ذاکر» و «رضا تقی‌پور» برای سی‌ونهمین دوره از جشنوارۀ فجر، در دورانی که کرونا می‌تاخت، این پوستر را از تلفیق خط نستعلیق با حجم سیمرغ طراحی کردند. همچنین ذاکر، دربارۀ هم‌پوشانیِ این طرح با فضای روزِ جامعه این‌طور توضیح داده بود: ما برای فهم فاصله‌ای که کرونا میان سینما و مخاطبانش به وجود آورده است از ماسک و نمادهایی از این دست استفاده نکردیم. ما با تکرار «سه نقطه» به‌عنوان نشانه‌ای از جای خالی در فضاهای مختلف پوستر، سعی کردیم حس فضای خالی را به‌شکل متفاوت‌تری به مخاطب منتقل کنیم. از طرفی سیمرغ ما در میان یک قاب انتزاعی از دوربین قرار گرفته، انگار که دارد از این سیمرغ تصویربرداری می‌شود.
یکی از جذابیت‌های آمیخته به نقدِ پوستر سال گذشتۀ جشنواره فیلم فجر که حاشیه‌های زیادی را نیز به‌وجود آورد، طرح نیمه‌ای از دُم و پایین‌تنۀ سیمرغ بود. «محمد اسحاقیان» این ایدۀ مینیمال را با الهام از پوستر سال قبل و اعمال تغییراتی در حالت پیچ‌درپیچِ دُم و تیرگیِ پس‌زمینه، در زمانه‌ای که کم‌وبیش کرونا وجود داشت، طراحی کرده بود.
در انتها، پوستر امسال جشنوارۀ فیلم فجر را مسعود نجابتی که به کالیگرافی‌هایش معروف است، طراحی کرده است. طراحیِ آن، نوارهای رنگیِ قدیمی و نگاتیوهای فیلم و عکس را در ذهن بیننده تداعی می‌کند. در این پوستر برخلاف اغلب سال ها به طور خاص از سیمرغ معروف جشنواره استفاده نشده است.
پوستر چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر در موزه سینما توسط جمال شورجه رونمایی شد.
انتهای پیام
