کلاس علومی را تصور کنید که پر از بچه هایی است که بی حوصله و خسته در این کلاس نشسته اند، به صحبت های معلم خود گوش میدن یا یادداشت برداری می کنن. در این میان معلم اعضای داخلی بدن را تشریح می کند و یکی یکی برای دانش آموزان توضیح میدهد. این شرایط برای بسیاری از ما آشناست، روش سنتی آموزش علوم در مدارس. اما آیا راه جذاب تری وجود ندارد؟ برای پاسخ به این سوال می خواهیم در این مقاله با نظریه ، تاریخچه، مزایا و معایب و همچنین کاربردهای اون صحبت کنیم. برای آشنایی با این روش یادگیری تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
یادگیری اکتشافی چیست؟
یادگیری مبتنی بر پرسشگری، روش نوین آموزش و یادگیری است که مبتنی بر تجربه و آزمایش است. در این نوع یادگیری، دانش آموزان به جای اینکه مطالب را دیکته کنند و بدون دلیل مطالب رو یاد بگیرند و به خاطر بسپارند، به دانش آموزان اجازه داده میشه که سوال بپرسند و پاسخ و چرایی مشکلات رو خودشون با مراجعه به مطالب آموزشی قبلی به خاطر سپرده و از اون استفاده کنند. خرید لباس پلنگی نظامی میتوانید ایده خوبی برای هدیه تولد کودکان باشد.
در اصل در این یادگیری، دانش آموزان تشویق میشن با تجربیات و دانش قبلی خودشون، شروع به استفاده از و انجام آزمایش و جستجو بپردازند و از این طریق دانش جدیدی رو کسب کنند. معنای واقعی یادگیری اکتشافی به معنای اون چیزی نیست که دیگران گفته اند. در اصل پایه و اساس این یادگیری استفاده از دانش پیشینیان و ترکیب اون با روحیه جستجوگری برای پیدا کردن راه حل های جدید است. خب تا اینجای مطلب رو گرفتین، حالا بیاین بریم در مورد اینکه این روش چطوری به وجود اومده صحبت کنیم.
تاریخچه یادگیری اکتشافی
یادگیری اکتشافی، نوعی روش آموزشیه که پایه اون مشارکت فعال دانش‌آموزان از طریق پرسش و پاسخ، تجربه و آزمایش، بحث و گفتگوهای گروهی و راستی آزمایی و استنباط و تأیید نهایی توسط دانش‌آموزان است. دانش آموزان به جای اینکه فقط در کلاس حاضر بشن و به آموزه های معلم گوش دهند و سپس ذهن رو شرطی کنند و مطالب رو حفظ کنند، با روش یادگیری اکتشافی در تدریس و یادگیری مشارکت فعال دارند.
به عبارت دیگر خود دانش آموز بیشترین نقش رو در فرآیند یادگیری دارد. نظریه یادگیری اکتشافی اولین بار توسط جروم برونر، روانشناس آمریکایی مطرح شد. ژروم برونر سال ها در مورد مراحل رشد و یادگیری کودکان تحقیق کرد و در نهایت نظریه یادگیری مبتنی بر پرسش رو ارائه کرد که در سراسر جهان با استقبال خوبی مواجه شد.
به گفته برونر، آموزش دانش آموزان باید فرآیند محور باشد نه محتوا محور. بر اساس نظریه یادگیری اکتشافی، برونر معتقد بود که در رابطه با یادگیری و تدریس، معلم فقط باید وسایل و امکانات لازم برای جستجو، تحقیق و کسب تجربه رو فراهم کنه و تمام مراحل یادگیری باید توسط خود دانش آموزان از طریق تجربه و آزمایش انجام بشه.
کسب تجربه و یافتن پاسخ ها و راه حل های جدید با ترکیب آموزش های جدید با دانش قبلی انجام میشه. بر اساس نظریه یادگیری اکتشافی برونر، دانش آموز مسئول کسب اطلاعات جدید و آموزش و یادگیری است و معلم تنها مراقب و رهبر آموزش است.
در واقع با استفاده از این تعامل فرصتی برای دانش آموز ایجاد میشه که فکر کنه، سوال بپرسه و با دیگران همکاری کنه. از این طریق دانش آموز لازم برای حل مسئله و استفاده از دانش قبلی خود رو بدست میاره. از این طریق دانش آموز به جای اینکه دانش های خود رو بلااستفاده بگذاره، میتونه از این دانش ها برای یادگیری دانش جدید استفاده کنه.
ژان پیاژه، روانشناس معروف سوئیسی که یکی از مشهورترین افراد در زمینه روانشناسی رشد است، کودکان رو فیلسوف یا دانشمندانی کوچک می‌دونست. او معتقد بود که کودکان باید در تعامل با محیط یاد بگیرند و مراحل رشد رو طی کنند. بر اساس نظریه وی، مشارکت و گنجاندن کودکان در محیط زندگی نقش مهمی در رشد فکری اونها داره.
از این رو معتقد بود کودکان دبستانی باید در محیط مدرسه با دستکاری و لمس اشیاء مختلف فرآیند یادگیری رو طی کنند. تا اینجای مطلب رو متوجه شدین؟ فهمیدید که ریشه این آموزش از کجا بوده؟ حالا برای اینکه با این روش بهتر آشنا بشید میخواهیم مزایا و معایب اون رو بررسی کنیم.
مزایا و معایب یادگیری اکتشافی
مزایا:
- افزایش توانایی همکاری و کار تیمی
• جلب اعتماد
• تقویت مهارت حل مسئله و تفکر خلاق
• افزایش
• در دورکاری
• درک بهتر محتوا
• کمک به مراحل رشد
• مشارکت کودکان در محیط زندگی
• پشتیبانی از فرآیند یادگیری از طریق لمس
• تقویت استقلال
• توانایی هماهنگ کردن فرآیند آموزش با سرعت یادگیری فردی
• افزایش عملکرد ذهنی و یادگیری بهتر در تمامی دروس
• مناسب برای آموزش کودکان دارای اختلالات یادگیری و دیرآموزان
معایب:
همه تئوری ها و روش های یادگیری و همچنین فواید و مزایای اونها میتونند دارای نقاط ضعف و کمبودهایی باشند که باید به مرور زمان شناسایی و برطرف بشه. از جمله نقاط ضعف و مشکلات این روش میتونیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- نیاز به آموزش های تخصصی داره که برای معلمان زمان بر و پرهزینه است.
• نمیتونه پایه اصلی تدریس همه دروس باشه.
• میتونه منجر به کاهش توجه دانش آموزان به مهارت های مطالعه و مشکلات نظری بشه.
• نیاز به چارچوب های روشن و مختصر داره، در غیر این صورت میتونه دانش آموزان رو سردرگم کنه.
• نبود برخی موسسات آموزشی اکتشافی و آزمایشگاه مانع از اجرای کامل این طرح در برخی مدارس میشه.
• برای برخی از موضوعات انتزاعی تر، مانند ریاضی، تاکید بر احساس و ادراک کمتر معنا داره.
اصول یادگیری اکتشافی
این یادگیری رو میتونیم در پنج اصل دسته بندی کنیم که شامل:
-
حل مشکلات
معلمان باید دانش آموزان رو در هنگام حل مسائل با ترکیب دانش قبلی و اطلاعات جدید به یافتن راه حل های جدید راهنمایی و تشویق کنند. در این روش، عامل اصلی و در فرآیند یادگیری، «دانش آموزان» هستند که با توسعه و دست و پنجه نرم کردن با مسئله، راه حل های جدیدی رو پیدا می کنند.
-
راهنمایی دانش آموزان
معلمان باید دانش آموزان رو قادر سازند که به طور مستقل یا با همکاری دیگران و با سرعت مناسب در این نوع یادگیری شرکت کنند. این روش برخلاف روش های معمول تدریس باعث کاهش استرس فراگیران شده و اونها رو قادر می کنه تا به راحتی یاد بگیرند. با خرید لباس یگان ویژه برای کودک خود اعتماد بنفس انها را افزایش دهید.
-
ادغام و ترکیب
معلمان باید روش و اصول صحیح ترکیب دانش قبلی با داده های جدید رو به یادگیرندگان بیاموزند و اونها رو تشویق کنند تا برای آنچه کشف شده کاربردهایی پیدا کنند.
-
تجزیه و تحلیل داده ها و تفسیر
یادگیری مبتنی بر پرسش، یادگیری فرآیندمحور است، نه یادگیری محتوامحور. بنابراین، فراگیران به جای حفظ کردن آموخته های خود، باید تجزیه و تحلیل و تفسیر داده های جمع آوری شده رو بیاموزند. تا اینجای مطلب رو امیدوارم متوجه شده باشین اگر فکر می کنین که درست متوجه نشدین، بهتره یک بار دیگه تا اینجای مطلب رو بخونین.
-
بازخورد ناموفق
یادگیری فقط زمانی اتفاق می افتد که ما پاسخ درست رو پیدا کنیم. یادگیری اکتشافی فقط بر یافتن پاسخ ها و راه حل های مناسب تمرکز نداره. بلکه به یادگیرندگان این فرصت رو میده که از طریق اشتباه یاد بگیرند. در اینجا وظیفه معلم بازخورد دادن است. تفنگ لباس پلیس بچه گانه در تهران کاملا مشابه نمونه واقعی آن است.
