آیا مرد میتواند مهریه ندهد؟
مهریه، به‌عنوان یکی از ارکان مالی ازدواج در نظام حقوقی ایران، نقش کلیدی در دعاوی خانوادگی دارد. از طلاق قبل از نزدیکی تا تأثیر ناشزگی یا خیانت، آگاهی از قوانین مهریه برای زنان و مردان ضروری است. این مقاله با استناد به قانون مدنی و قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، به بررسی شرایط پرداخت، کاهش، یا معافیت مهریه در موقعیت‌های مختلف می‌پردازد. پلتفرم‌هایی مانند ایران وکلا می‌توانند وکلای متخصص را برای پیگیری این دعاوی معرفی کنند، بدون ادعای مشاوره مستقیم.
طلاق قبل از نزدیکی: چقدر از مهریه کاهش می‌یابد؟
طبق ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی، اگر طلاق قبل از نزدیکی رخ دهد، مهریه زن نصف می‌شود. برای مثال، اگر مهریه ۲۰۰ سکه تعیین شده باشد، زن تنها ۱۰۰ سکه دریافت می‌کند. این کاهش صرفاً در طلاق دائم اعمال می‌شود و در طلاق رجعی (با امکان بازگشت) مهریه کامل پرداخت می‌شود. اثبات عدم نزدیکی در دادگاه نیازمند مدارک پزشکی یا شهادت شهود است. ایران وکلا وکلای خانوادگی را برای تنظیم دادخواست و پیگیری این دعاوی معرفی می‌کند. تنظیم دقیق اسناد و ارائه مدارک معتبر از اختلافات بعدی جلوگیری می‌کند.
فسخ نکاح و بطلان عقد: چه زمانی مهریه اصلاً تعلق نمی‌گیرد؟
-
فسخ نکاح: در مواردی مثل وجود عیوب خاص (ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی) یا تدلیس، مهریه کامل پرداخت نمی‌شود، مگر اینکه نزدیکی رخ داده باشد.
-
بطلان عقد: اگر عقد به دلیل شرایط غیرقانونی (مثل ازدواج با محارم) باطل باشد، مهریه‌ای تعلق نمی‌گیرد.
-
شرایط خاص: در صورت فسخ قبل از نزدیکی، هیچ مهریه‌ای پرداخت نمی‌شود.
اثبات فسخ یا بطلان نیازمند دادخواست و مدارک حقوقی است.
اعسار از پرداخت مهریه: راهکار قانونی قسط‌بندی
اعسار، طبق ماده ۷ قانون اجرای محکومین مالی، حالتی است که مرد توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد و میتواند از دادگاه درخواست قسط‌بندی کند. برای مثال، مهریه ۵۰۰ میلیون تومانی ممکن است به اقساط ماهانه ۵ میلیون تومان تقسیم شود. اثبات اعسار نیازمند ارائه مدارک مالی (مثل فیش حقوقی یا شهادت شهود) است. عدم پذیرش اعسار میتواند به حبس مرد منجر شود. مشاوره با وکیل برای تنظیم دادخواست اعسار ضروری است تا فرآیند سریع‌تر پیش برود.
مهریه عندالاستطاعه: تعهد پرداخت بر اساس توانایی مالی
مهریه عندالاستطاعه، طبق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، مهریه‌ای است که پرداخت آن به توانایی مالی مرد وابسته است. برخلاف مهریه عندالمطالبه که در هر زمان قابل مطالبه است، در این نوع، زن باید توانایی مالی مرد را در دادگاه اثبات کند. برای مثال، زنی با مهریه ۱۰۰ سکه عندالاستطاعه باید اسنادی مثل حساب بانکی مرد ارائه دهد. این نوع مهریه فشار مالی بر مرد را کاهش می‌دهد، اما پیگیری آن برای زن پیچیده‌تر است. ایران وکلا وکلای متخصصی را برای این دعاوی معرفی می‌کند.
بذل مهریه توسط زن: معافیت قطعی و کامل مرد
بذل مهریه، یعنی بخشیدن داوطلبانه مهریه توسط زن، معمولاً در طلاق توافقی رخ می‌دهد. این اقدام در دفترخانه یا دادگاه ثبت می‌شود و مرد را به‌طور کامل از پرداخت مهریه معاف می‌کند. برای مثال، زنی که مهریه ۲۰۰ سکه را بذل می‌کند، دیگر نمی‌تواند آن را مطالبه کند. این تصمیم باید آگاهانه باشد، زیرا قابل بازگشت نیست. تنظیم توافق‌نامه کتبی و مشاوره حقوقی از سوءتفاهمات بعدی جلوگیری می‌کند.
شرط ضمن عقد: محدودیت پرداخت مهریه با توافق
شروط ضمن عقد، طبق ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی، می‌توانند پرداخت مهریه را محدود کنند، مثلاً تعیین سقف زمانی برای مطالبه یا کاهش میزان مهریه در شرایط خاص. برای مثال، زوجین می‌توانند توافق کنند که مهریه تنها در ۵ سال اول ازدواج قابل مطالبه باشد. این شروط باید در عقدنامه ثبت و امضا شوند تا الزام‌آور باشند. تنظیم دقیق این شروط با کمک وکیل از اختلافات بعدی جلوگیری می‌کند.
فوت یکی از زوجین: تکلیف مهریه قبل از تعیین و نزدیکی
-
فوت زن: مهریه از ترکه (اموال به‌جا‌مانده) مرد پرداخت می‌شود، حتی قبل از نزدیکی.
-
فوت مرد: اگر نزدیکی رخ نداده باشد، مهریه نصف می‌شود (ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی).
-
عدم تعیین مهریه: مهریه المثل (بر اساس شأن زن) تعیین می‌شود.
پیگیری این موارد نیازمند ارائه گواهی فوت و عقدنامه به دادگاه است.
خیانت زن مهریه را از بین می‌برد؟
شایعه‌ای رایج وجود دارد که خیانت زن مهریه را ساقط می‌کند، اما این موضوع صحت ندارد. طبق قانون مدنی، مهریه حق مسلم زن است و حتی در صورت اثبات خیانت (رابطه نامشروع)، مهریه قابل مطالبه باقی می‌ماند. تنها در صورت فسخ نکاح به دلیل تدلیس (فریب در ازدواج) ممکن است مهریه حذف شود. اثبات خیانت نیازمند ادله قوی مثل شهادت یا اسناد است. مشاوره حقوقی برای دفاع در این دعاوی ضروری است.
ناشزه بودن زن: تأثیر آن بر مهریه چیست؟
ناشزه بودن، یعنی عدم تمکین زن بدون عذر موجه (مثل خشونت خانگی)، طبق ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی، نفقه را ساقط می‌کند، اما بر مهریه تأثیری ندارد. برای مثال، زنی که منزل مشترک را ترک کرده، همچنان میتواند مهریه ۱۰۰ سکه خود را مطالبه کند. اثبات ناشزگی توسط مرد نیازمند مدارک (مثل شهادت شهود) است و تأثیری بر حق مهریه ندارد. ایران وکلا وکلای خانوادگی را برای مدیریت این دعاوی معرفی می‌کند.
انتقال صوری اموال
انتقال صوری اموال برای فرار از پرداخت مهریه، طبق ماده ۴۱ قانون حمایت خانواده، غیرقانونی است و میتواند به ابطال معامله، جریمه مالی، یا حبس تا ۷ سال منجر شود. برای مثال، اگر مرد ملکی را به نام دیگری منتقل کند تا از مهریه فرار کند، زن میتواند با ارائه مدارک (مثل اسناد بانکی) معامله را باطل کند. ایران وکلا وکلای متخصصی را برای پیگیری این دعاوی و اثبات حقوق زن معرفی می‌کند.
کلام پایانی
مهریه، به‌عنوان حق مالی مسلم زن، در شرایط مختلف از طلاق و فوت تا خیانت و ناشزگی، نقش مهمی در دعاوی خانوادگی دارد. درک شرایط پرداخت، کاهش، یا معافیت مهریه به زنان و مردان کمک می‌کند تا با آگاهی بیشتری در این فرآیندها شرکت کنند. تنظیم اسناد حقوقی دقیق و مشاوره با وکلای حرفه‌ای از پیچیدگی‌های قانونی می‌کاهد. پلتفرم‌هایی مانند ایران وکلا با معرفی وکلای متخصص، راه را برای مدیریت موفق دعاوی مهریه هموار می‌کنند.