حسام‌الدین سراج: امیدوارم صبح امید موسیقی را ببینیم
حسام‌الدین سراج که به ارائه توضیحاتی درباره موسیقی آئینی پرداخت، به طور کلی درباره وضعیت موسیقی در ایران گفته است که دولت‌ها موسیقی را به چشم ابزاری برای سرگرمی جوانان می‌بینند. حال می‌بینیم که بازار کنسرت‌ها گرم است فقط برای اینکه جوان‌ها سرگرمی داشته باشند.
به گزارش گزارشگر یک، روح‌الله خالقی ـ موسیقیدان، آهنگساز و نوازنده ـ در کتاب «سرگذشت موسیقی ایران»، مناجات‌خوانی را وسیله‌ای برای تزکیه نفس و بیداری روان می‌داند و از سیدحسین عندلیب اصفهانی نام می‌برد و درباره او می‌گوید: «عندلیب اصفهانی در این فن مهارتی بسزا داشت و هنگامی که در گلدسته مسجد سپهسالار تهران در شب‌های رمضان مناجات می‌کرد، همه خفتگان را به هوش می‌آورد و مجذوب می‌کرد.»
مناجات‌خوانی از زمان ورود اسلام به ایران وجود داشته است و بی‌شک افراد بسیاری در این زمینه فعالیت کرده‌اند. اما با تأسیس رادیو در سال ۱۳۱۹ بود که مناجات‌خوانی به شکلی همه‌گیر به گوش مردم رسید.
یکی از تأثیرگذارترین افراد در سال‌های گذشته بی‌گمان استاد سیدجواد ذبیحی است.
او در بهره‌گیری از لحن‌ها و اشعار عربی در دستگاه‌ها و آوازهای موسیقی ایرانی تبحر سگفت‌انگیزی داشت؛ اذان، سحرخوانی، مدح اعمه خصوصا حضرت علی (ع)، خوانش مناجات‌های خواجه عبدالله و استفاده از اشعار عرفانی بخشی از فعالیت‌ها او در رادیو بود.
ذبیحی نزدیک به ۳۰ سال در رادیوی ایران به اجرای برنامه پرداخت. مناجات‌ها و آوازهایی که او با اشعار عرفانی می‌خواند در درجه‌ای از کیفیت قرار دارد که امروزه هنرجویان آواز می‌توانند به عنوان منبع مطالعه به آنها رجوع کنند و بهره ببرند.
گونه‌هایی از موسیقی نواحی و اقوام نیز در دسته موسیقی‌های آئینی قرار می‌گیرند، مراسمی که ریشه در فرهنگ هر قوم دارد و راوی شیوه زیست و زندگی روزمره است. این مراسم با تغییر شیوه زندگی و تحولات تاریخی دیگر کاربرد سابق خود را ندارد، ولی به عنوان یک سنت و رسمی باستانی برگزار می‌شود. آئین‌هایی چون برداشت محصول، مراسم عروسی و تولد فرزند که در برگزاری هر کدام از آنها موسیقی مخصوصی به اجرا درمی‌آید.
موسیقی آئینی در ایران نمادی از کردار اجتماعی است؛ خواه بر گلدسته و مناره‌های مساجد باشد، خواه بر طبل‌های مراسم عاشورا در محله‌ای از ایران.
این آواها رشته‌ای ناگسستنی میان مردم، فرهنگ، اعتقدات و مراسمی است که هویتی اجتماعی تاریخی ما را شکل می‌دهد.
در برنامه «مرصع» از تولیدات شبکه چهار سیما، حسام‌الدین سرج ـ خواننده موسیقی ایرانی ـ به بحث و گفت‌وگو درباره موسیقی آئینی ایران پرداخت.
او در ابتدا در پاسخ به این سوال که «اساسا موسیقی چیست و موسیقی آئینی ایران کجای ساختار موسیقایی ما قرار می‌گیرد؟» گفت: ما از اصوات لذت می‌بریم، گاهی این اصوات برخاسته از دل طبیعت هستند؛ مانند صدای قناری یا صدای ریزش ملایم آب که البته صدای ریزش قوی آب گاهی وحشت‌آور است.
این هنرمند ادامه داد: حال انسان برخی از این صداها را که برایش لذت‌بخش است، به صورت مصنوعی درست می‌کند، مثلا یک ساز می‌سازد یا با حنجره خود اصوات را به صورت منظم اجرا می‌کند؛ یعنی اصل موسیقی همان موسیقی ناب است که در انواع موسیقی جریان دارد. در تقسیم‌بندی موسیقی ایران، موسیقی فولکلور را داریم.
او بیان کرد که واژه «فولکلور» از زبان انگلیسی وارد زبان فارسی شده است ولی اگر بخواهیم از ترجمه این کلمه؛ یعنی موسیقی عامیانه استفاده کنیم، مفهوم را به درستی منتقل نمی‌کند.
سراج تصریح کرد: موسیقی نواحی، محلی، مقامی و … عنوان‌های مختلفی برای موسیقی فولکلور ایران است که طی دوران‌های مختلف تغییر کرده است. موسیقی فولکلور آن چیزی است که افراد در مناطق مختلف ایران می‌نوازند و بدین گونه سابقه اقلیمی و تاریخی خود را با حنجره یا یک ساز اجرا می‌کنند.
«موسیقی آئینی کجای این موسیقی قرار می‌گیرد؟» پاسخ می‌دهد: موسیقی آئینی همه آئین‌ها را شامل می‌شود؛ آئین‌هایی که در زندگی عادی خود داریم، مثل زورخانه، آئین عزا یا سوگ، آئیین شادی و عروسی. همه اینها آئین هستند؛ یعنی روش‌هایی از زندگی هستند که به مناسبت آنها موسیقی خلق و ایجاد شده است. این آئین‌ها با موسیقی مقامی، نواحی و اصطلاحاتی که باب شده هم‌پوشانی دارند و یک جایی موسیقی آئینی با موسیقی نواحی با هم تداخل دارند، به این صورت که خیلی نمی‌توانیم آنها را از هم جدا کنیم.
این خواننده عنوان کرد که ممکن است گاهی هم از فرم موسیقی نواحی در موسیقی پاپ استفاده شود ولی عجین شدن ژانر موسیقی پاپ با مذهبی ممکن نیست؛ زیرا اساسا موسیقی مذهبی ژانر نیست. این اصطلاح اشتباه است.
او توضیح داد: آن چیزی را مذهبی می‌دانیم که اشعار مذهبی یا نیایش و راز و نیاز دارد. ولی اینکه نوع موسیقی را بنابر این المان‌ها مذهبی بدانیم، غلط است؛ زیرا ممکن است آن قطعه موسیقی را در فرم موسیقی سنتی یا موسیقی پاپ بخوانند.
«اوضاع موسیقی این روزها خوب است؟» بیان می‌کند: خوب نیست، آن نوعی از موسیقی که دولت دوست دارد اشاعه شود نوعی از موسیقی پاپ سرگرم کننده است؛ یعنی قصدش این است که جوان‌ها سرگرم باشند و برایش مهم نیست که اثر محتوای زیبایی داشته باشد، اندیشه‌ای پشت آن باشد یا موسیقی آن با فرهنگ ما سازگاری داشته باشد.
این هنرمند درباره آینده موسیقی ایرانی بیان کرد: امروز در زمینه فرهنگ و هنر در حال محاق هستیم؛ چراکه امروزه از موسیقی پاپ فقط در زمینه سرگرمی استفاده می‌شود و به انواع موسیقی کم توجهی می‌شود. موسیقی در جریان است ولی همانند خورشید زیر ابر است؛ یعنی همه در حال کار کردن هستند و نتیجه در آیندگان مشخص خواهد شد. امیدوارم صبح امید را ببینیم.
انتهای پیام