خلاصه کتاب تفسیر عرفانی – فلسفی قرآن مبین در آثار حکیم بوعلی سینا ( نویسنده حیدر شجاعی )

کتاب «تفسیر عرفانی – فلسفی قرآن مبین در آثار حکیم بوعلی سینا» اثری برجسته از حیدر شجاعی است که دیدگاه های پراکنده و عمیق این فیلسوف بزرگ را درباره آیات قرآن گردآوری کرده و به صورتی منسجم ارائه می دهد. این اثر، دریچه ای به سوی فهم رویکرد خاص شیخ الرئیس در مواجهه با کلام الهی می گشاید و به خواننده امکان می دهد تا با نگرش های فلسفی و عرفانی او در تفسیر قرآن آشنا شود.

قرآن کریم، همواره سرچشمه الهام بخش اندیشمندان و عارفان بوده است. هر متفکری با رویکرد و ابزار فکری خویش به این اقیانوس بیکران معرفت نگریسته و گوهرهایی گران بها از آن استخراج کرده است. در این میان، شخصیت هایی چون حکیم ابوعلی سینا، با قامتی سترگ در عرصه فلسفه و حکمت، نگاهی متفاوت و البته عمیق به آیات الهی داشته اند. او نه یک مفسر به معنای سنتی و نقلی بود، بلکه به تعبیر اساتید بزرگی چون مرتضی مطهری، فن او «تفسیر» به آن معنای رایج نبوده است. اما در لابلای آثار گوناگونش، نظراتی ژرف و برآمده از رویکرد فلسفی و عرفانی او در مواجهه با برخی آیات قرآن به چشم می خورد که خود، سرشار از بینش و تازگی است.

تفسیرهای سنتی عموماً بر مبنای نقل روایات، اقوال صحابه و تابعین، یا قواعد ادبی و فقهی صورت می گرفتند. اما بوعلی سینا، با تکیه بر قدرت عقل و استدلال، کوشید تا لایه های پنهان و معانی عمیق آیات را با ابزارهای فلسفی خود آشکار سازد. این رویکرد، نه تنها برای درک بهتر کلام الهی از دیدگاه او اهمیت داشت، بلکه نشان دهنده نسبت وثیق فلسفه و حکمت با دین در اندیشه اسلامی بود. بسیاری از پژوهشگران و علاقه مندان به فلسفه اسلامی و علوم قرآنی، همواره در جست وجوی این دیدگاه های پراکنده بوده اند تا بتوانند تصویری جامع از منظر قرآنی ابن سینا به دست آورند.

همین نیاز بود که حیدر شجاعی، پژوهشگر معاصر، را بر آن داشت تا با تلاشی ستودنی، این افکار و اشارات قرآنی بوعلی سینا را از میان کتاب ها و رساله های گوناگون او گردآوری کند و در قالب کتاب «تفسیر عرفانی – فلسفی قرآن مبین در آثار حکیم بوعلی سینا» به خوانندگان ارائه دهد. این اثر نه تنها دیدگاه های پراکنده ابن سینا را یکجا جمع آوری کرده، بلکه با چینش آن ها بر اساس تسلسل سوره ها و آیات قرآن، مطالعه و فهم آن ها را بسیار آسان تر کرده است. این مقاله می کوشد تا خلاصه ای تحلیلی و جامع از این کتاب ارزشمند ارائه دهد و به خوانندگان کمک کند تا با مهم ترین مباحث و رویکردهای تفسیری ابن سینا، بدون نیاز به مطالعه کامل کتاب، آشنا شوند.

۱. معرفی کتاب و نویسنده

برای گام نهادن در این مسیر، ابتدا لازم است با خالق اثر و ماهیت کتابی که در دست داریم، اندکی آشنا شویم. این آشنایی، مسیر فهم رویکردهای پیچیده و عمیق حکیم بوعلی سینا را هموارتر می سازد و کمک می کند تا درکی جامع تر از «تفسیر عرفانی – فلسفی قرآن مبین» داشته باشیم.

۱.۱. حیدر شجاعی: پژوهشگر و گردآورنده اثری ارزشمند

حیدر شجاعی، پژوهشگری است که با پشتکار و دقت نظر، به یکی از نیازهای اساسی حوزه مطالعات اسلامی پاسخ داده است. او تخصص خود را صرف کاوش در آثار حکیم بوعلی سینا کرده و با درایت، نظرات این دانشمند بی بدیل را درباره آیات قرآن، از میان انبوه نوشته های فلسفی، پزشکی، منطقی و عرفانی او استخراج کرده است. شجاعی در این کتاب نه تنها به جمع آوری صرف بسنده نکرده، بلکه با نظمی ستودنی، این دیدگاه ها را بر اساس تسلسل آیات و سوره های قرآن تنظیم کرده است. این رویکرد ساختاریافته، مطالعه و دسترسی به دیدگاه های قرآنی بوعلی سینا را برای دانشجویان، پژوهشگران و حتی علاقه مندان عمومی آسان و لذت بخش ساخته است.

کار او شبیه به ساختن یک گنجینه عظیم است؛ گنجینه ای که جواهرات پراکنده (نظرات قرآنی بوعلی سینا) را از دل خاک (متون فلسفی و کلامی او) بیرون کشیده و آن ها را در ویترین هایی منظم (بر اساس ترتیب سوره ها) قرار داده تا هر جوینده ای بتواند به آسانی از آن بهره مند شود. این کتاب حاصل سال ها پژوهش و دقت در میراث فکری یکی از بزرگ ترین نوابغ تاریخ بشر است و نشان می دهد که چگونه یک پژوهشگر می تواند با همت خویش، راه را برای فهم عمیق تر اندیشه های پیشینیان هموار کند.

۱.۲. تفسیر عرفانی – فلسفی قرآن مبین: نگاهی به محتوا و ماهیت

باید تأکید کرد که کتاب «تفسیر عرفانی – فلسفی قرآن مبین در آثار حکیم بوعلی سینا» تفسیری به معنای رایج کلمه نیست. بوعلی سینا خود را مفسر قرآن نمی دانست و آثارش به طور مستقیم به تفسیر ترتیبی آیات قرآن نمی پرداخت. در حقیقت، این کتاب، گردآوری و تحلیل دیدگاه های او در مورد آیات خاصی از قرآن است که در ضمن مباحث فلسفی، عرفانی، طبی و منطقی او مطرح شده اند. حیدر شجاعی با تلاشی فراوان، این اشارات و تأویلات را شناسایی کرده و آن ها را در کنار هم قرار داده است.

اهمیت این رویکرد در درک ابعاد فلسفی و عرفانی اندیشه ابن سینا نهفته است. او به عنوان فیلسوفی که تمام هستی را با نگاهی عقلانی و برهانی می کاود، هنگام مواجهه با کلام الهی نیز از همین ابزارها بهره می برد. دیدگاه های او نه تنها عمق فلسفی مفاهیم قرآنی را آشکار می سازد، بلکه در مواردی، اشاراتی به جنبه های باطنی و عرفانی نیز دارد. این اثر، پنجره ای به سوی ذهن عمیق بوعلی سینا می گشاید و نشان می دهد که چگونه یک حکیم می تواند میان حکمت، فلسفه و وحی، پلی محکم و استوار برقرار کند و از رهگذر آن، به فهمی نو و عمیق از حقایق هستی دست یابد.

۲. مبانی و رویکردهای تفسیری بوعلی سینا در کتاب

شاید بتوان گفت که آنچه رویکرد بوعلی سینا را در مواجهه با قرآن متمایز می کند، در دو محور اصلی فلسفی و عرفانی ریشه دارد. او با نگاهی برهانی و شهودی، از کنار هیچ آیه ای به سادگی عبور نمی کند و همواره در پی درک حقیقت ورای ظواهر است. این بخش به تفصیل به بررسی این دو رویکرد و تفاوت های آن با سایر مکاتب تفسیری می پردازد.

۲.۱. رویکرد فلسفی: تکیه بر عقل، برهان و تأویل عقلانی

حکیم بوعلی سینا، اساس فهم خود از هستی و به تبع آن از قرآن را بر پایه عقل و استدلال برهانی بنا نهاد. او معتقد بود که عقل، عالی ترین قوه ادراکی انسان است و می تواند حقایق را کشف کند، حتی اگر این حقایق در قالب الفاظ و عبارات عادی، پیچیده به نظر برسند. در دیدگاه او، آیات قرآن نه تنها با عقل در تضاد نیستند، بلکه خود، دعوت به تعقل و تفکرند. از این رو، بوعلی سینا در مواجهه با آیات، به جای اکتفا به ظواهر یا روایات صرف، به تحلیل های عمیق فلسفی روی می آورد.

برای مثال، در تبیین مفاهیم الهیاتی مانند توحید، علم الهی و معاد، او از استدلال های منطقی و برهانی بهره می گیرد. او خداوند را «واجب الوجود» می داند که وجودش از ذات اوست و نیازی به علتی ندارد. این مفهوم فلسفی، او را در تفسیر آیاتی که به توحید و یگانگی خداوند اشاره دارند، یاری می رساند. همچنین، در مسئله علم الهی، او با استفاده از مبانی فلسفی، پیچیدگی های این مفهوم را می شکافد و علمی احاطه گر را برای خداوند اثبات می کند. در مورد معاد نیز، ابن سینا با تحلیل نفس و بدن، به اثبات معاد روحانی می پردازد و آن را با استدلال های عقلی مستحکم می سازد.

استفاده از تأویل عقلانی، یکی دیگر از شاخصه های رویکرد فلسفی اوست. در مواردی که ظاهر آیه با مبانی عقلی او سازگار نیست، به تأویل می پردازد تا معنای عمیق تر و مطابق با حکمت الهی را استخراج کند. این تأویل، نه از روی دلخواه، بلکه بر اساس قواعد مستحکم عقلی و فلسفی صورت می پذیرد و هدفش، ارتقاء فهم از سطح ظواهر به باطن حقایق است.

۲.۲. رویکرد عرفانی: اشارات باطنی و شهودی در فهم قرآن

هرچند بوعلی سینا در ابتدا به عنوان یک فیلسوف عقل گرا شناخته می شود، اما آثار او، به ویژه در اواخر عمر، نشان دهنده حضور پررنگ جنبه های عرفانی و شهودی در اندیشه اش است. مفاهیمی مانند «عقل فعال»، «عشق» و «نفس»، که ستون های اصلی عرفان نظری هستند، در آثار او جایگاه ویژه ای دارند و تأثیر خود را بر رویکرد تفسیری او از قرآن نیز می گذارند. او معتقد بود که بالاترین مرحله کمال عقلانی، اتصال به عقل فعال است که منبع فیض و الهام به شمار می رود و این اتصال، نوعی از شهود و ادراک باطنی را برای انسان به ارمغان می آورد.

این ابعاد عرفانی، بوعلی سینا را قادر می سازد تا به تفسیر آیاتی بپردازد که حاوی محتوای نمادین یا باطنی هستند. او در مواردی، فراتر از ظاهر لفظ، به دنبال معنای رمزی و اشارات پنهان می گردد. مثلاً، در تفسیر آیاتی که به نور، ظلمت، حجاب ها یا مراتب وجود اشاره دارند، او از زبان و مفاهیم عرفانی بهره می جوید تا ابعاد شهودی این آیات را برای خواننده آشکار کند. این رویکرد، تلفیقی زیبا از حکمت و عرفان را به نمایش می گذارد و نشان می دهد که چگونه عقل برهانی می تواند در خدمت کشف حقایق باطنی و شهودی قرار گیرد.

۲.۳. تفاوت رویکرد ابن سینا با مفسران نقلی و کلامی

برای درک عمق رویکرد ابن سینا، ضروری است که آن را با روش های رایج تفسیری زمان خود و حتی امروز مقایسه کنیم. مفسران نقلی، عمدتاً بر اساس روایات و احادیث منقول از پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) یا اقوال صحابه و تابعین، به تبیین آیات می پرداختند. هدف آن ها غالباً تبیین معنای ظاهری، شأن نزول و احکام شرعی بود. در مقابل، متکلمان، با استفاده از مباحث کلامی و جدلی، به دفاع از عقاید خاص مکتب خود می پرداختند و آیات را در جهت اثبات مدعیات کلامی خویش تفسیر می کردند.

بوعلی سینا اما در این میان، راهی متمایز را در پیش گرفت. او به تعبیر استاد شهید مرتضی مطهری، اساساً «فن تفسیر» به معنای رایج کلمه را نداشت و کمتر به تفسیر ترتیبی و جامع قرآن می پرداخت. رویکرد او بیشتر تحلیلی-فلسفی بود. او به جای پیروی از سنت نقلی یا جدل کلامی، هر آیه را به مثابه یک مسئله فلسفی می دید که باید با ابزار منطق و برهان حل شود. او در جست وجوی حقایق عقلانی و مفاهیم کلی بود که از آیات استنباط می شدند، نه جزئیات فقهی یا روایی. این تمایز، کار او را نه تنها از سایر مفسران جدا می کند، بلکه به آن ارزش ویژه ای در تاریخ فلسفه اسلامی و مطالعات قرآنی می بخشد و او را به عنوان پیشگام تفسیر فلسفی قرآن در جهان اسلام مطرح می سازد.

۳. بررسی اجمالی محتوای کتاب و نمونه ای از تفاسیر

کتاب «تفسیر عرفانی – فلسفی قرآن مبین در آثار حکیم بوعلی سینا»، مجموعه ای کم نظیر از دیدگاه های شیخ الرئیس در باب آیات الهی است که به دقت و ظرافت گردآوری و دسته بندی شده است. این بخش به بررسی ساختار کلی کتاب و ارائه مثال هایی از تفاسیر خاص بوعلی سینا می پردازد تا خواننده با عمق و تنوع مباحث مطرح شده در این اثر آشنا شود.

۳.۱. ساختار محتوایی کتاب: از فاتحه تا ناس

یکی از برجسته ترین ویژگی های این کتاب، چینش محتوای آن بر اساس تسلسل سوره ها و آیات قرآن کریم است. حیدر شجاعی، با ساماندهی دقیق، دیدگاه های بوعلی سینا را که به صورت پراکنده در متون گوناگون او وجود داشته، از سوره «فاتحه» آغاز کرده و تا سوره «ناس» ادامه داده است. این نظم، مطالعه و پیگیری نظرات شیخ الرئیس را برای مخاطبان بسیار آسان تر می کند و امکان می دهد تا به سرعت به دیدگاه او درباره آیه یا سوره مورد نظر دست یابند. این شیوه، به کتاب ماهیتی شبه تفسیری می بخشد، در حالی که در واقع مجموعه ای از «اشارات» و «تأویلات» فلسفی و عرفانی است.

این ساختار منظم، خواننده را در یک سفر فکری همراهی می کند؛ سفری که در آن، دیدگاه های بوعلی سینا درباره توحید، نبوت، معاد، مفاهیم اخلاقی، کیهانی و بسیاری دیگر از مسائل مطرح در قرآن، به ترتیب سوره ها و آیات، پیش روی او قرار می گیرد. این چینش، به خصوص برای پژوهشگرانی که به دنبال مقایسه و تحلیل تطبیقی دیدگاه های فلاسفه در مورد آیات خاص هستند، بسیار مفید و کاربردی است.

۳.۲. تحلیل و مثال هایی از دیدگاه های بوعلی سینا

برای درک بهتر شیوه تفسیری بوعلی سینا، بهترین راه، غرق شدن در مثال هایی است که کتاب «تفسیر عرفانی – فلسفی قرآن مبین» ارائه می دهد. این مثال ها نه تنها عمق نگاه او را نشان می دهند، بلکه رویکرد خاص او را در مواجهه با مفاهیم قرآنی آشکار می سازند.

مثال: تفسیر آیه سحر و جادو

یکی از نمونه های بارز دیدگاه متمایز ابن سینا، مربوط به مبحث سحر و جادوست. او نه تنها در طب و پزشکی، بلکه در کل زندگی، با خرافات و جادوگری مخالف بود و آن را بی اثر می دانست. اما در عین حال، به وجود پدیده هایی با ماهیت های مختلف که به اشتباه سحر نامیده می شوند، اعتقاد داشت و برای آن ها دسته بندی های دقیقی ارائه می کرد. این نگرش او نشان می دهد که چگونه یک فیلسوف، حتی در مواجهه با موضوعات رایج و عامیانه، به عمق مسئله می رود و با ابزار عقل، آن را تحلیل و دسته بندی می کند.

ابن سینا می گوید: بدان که ایجاد وقایع و اظهار غرائب و عجایب اگر به مجرد تأثیر نفسانی شد، آن را سِحر گویند؛ و اگر با استعانت قوای فلکی و نفوس سماوی باشد، آن را علم دعوت الکواکب خوانند؛ و اگر بر سبیل ممازجت و معاونت قوای سمائی و ارضی هر دو شد، آن را علم طلسمات گویند؛ و اگر از راه استعانت به خواص طبایع باشد بر سه قسم منقسم می شود به جهت آن که اگر به خواندن کلمات و الفاظ فقط اکتفا شود، آن را علم الخواص گویند؛ و اگر الفاظ را به قید کتاب درآورند، آن را علم نیرنجات نام نهند. و اگر خواندن کلمات مقارن با حرکات و افعال باشد، آن را رقی گویند. و هرگاه بر سبیل استعانت به ارواح ساذجه باشد، آن عزائم است؛ و اگر آن ارواح را در قالب مثالی حاضر کنند آن را علم تسخیر جن گویند. اما خبر دادن از گذشته و آینده، علم کهانت است. بدان که سحر بر سه قسم است. دو قسم از آن داخل است در تحت تأثیر نفسانی در نفسانی؛ و یک قسم در تحت تأثیر جسمانی در نفسانی.

این تفکیک دقیق نشان می دهد که بوعلی سینا، با نگاهی تحلیلی، ماهیت پدیده هایی را که مردم عادی آن ها را تحت عنوان کلی «سحر» می شناسند، دسته بندی می کند. او تاکید دارد که تأثیر سحر بیشتر بر نفوس ضعیف و خیال پرور است، نه بر حقایق خارجی و عینی. این تحلیل، نه تنها یک رویکرد فلسفی به آیات مرتبط با سحر ارائه می دهد، بلکه خواننده را به تفکر عقلانی در مورد پدیده های ماورایی دعوت می کند و مرز میان واقعیت و خرافه را روشن می سازد.

مثال: دیدگاه بوعلی سینا درباره آیات توحید و اسماء الحسنی

در تفسیر آیاتی که به توحید و اسماء الحسنی اشاره دارند، مانند آیه هشتم از سوره طه، «اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَهُ الْأَسْمَاء الْحُسْنَی»، بوعلی سینا با نگاهی کاملاً فلسفی و برهانی به ذات و صفات خداوند می پردازد. او تاکید می کند که ذات خداوند متعال، نه با حد (تعریف ذاتی) و نه با رسم (تعریف عرضی) قابل تعریف است، زیرا او نه جنس و فصل دارد و نه ذات او ترکیبی از اجزا است. این دیدگاه از آنجا ناشی می شود که خداوند را «واجب الوجود» می داند؛ موجودی که وجودش از ذات اوست و برای وجود خود به هیچ موجود دیگری نیاز ندارد.

از منظر او، هر آنچه غیر از خداوند است، «ممکن الوجود» است؛ یعنی وجودش از خود نیست و نیازمند به علت است که آن علت نهایی، همان واجب الوجود است. این رویکرد، درک عمق بی نیازی و یگانگی خداوند را از نگاه یک فیلسوف بزرگ ممکن می سازد. او همچنین به این نکته اشاره می کند که خداوند تکثر عددی و مقداری ندارد، یعنی نه جزء تشکیل دهنده دارد و نه در ذات و صفاتش دچار تغییر و تحول می شود. این تحلیل های فلسفی به مخاطب کمک می کند تا فراتر از معنای ظاهری «اسماء الحسنی»، به عمق بی نهایت و بی همتایی ذات الهی بیندیشد و درک کند که هر نام و صفتی برای خداوند، تنها شرحی از ابعاد کمال بی کران اوست.

مثال: مفاهیم نفس و عقل در آیات منتخب

بوعلی سینا به عنوان فیلسوفی که بخش عمده ای از فلسفه اش به نفس و قوای آن اختصاص دارد، در مواجهه با آیات قرآنی که به روح، نفس، عقل یا قلب اشاره دارند، رویکردی ویژه دارد. او معتقد بود که جوهر انسان، همان «قوۀ عاقله» اوست و کمال انسان نیز در گرو همین قوه است که او را به سعادت واقعی می رساند. این نگاه، برآمده از فلسفه مشاء و تاکید بر جنبه عقلانی وجود انسان است.

در تفسیر آیاتی که به ماهیت روح یا آفرینش نفس انسانی می پردازند، او از مبانی فلسفی خود استفاده می کند تا تبیینی عقلانی از این مفاهیم ارائه دهد. برای مثال، در مواردی که قرآن به امر الهی یا روح خداوند اشاره دارد، بوعلی سینا با استفاده از مفهوم عقل فعال و مراتب صدور هستی، این مفاهیم را تبیین می کند. او معتقد بود که روح انسانی، در مرحله ای از کمال خود، می تواند با عقل فعال (که از مفاهیم مهم فلسفه مشاء است) اتصال یابد و از آن الهام گیرد. این اتصال، به درک حقایق و رسیدن به سعادت کمک می کند. بنابراین، او آیات مربوط به نفس را نه تنها از جنبه اخلاقی یا فقهی، بلکه از منظر فلسفی و وجودشناختی مورد بررسی قرار می دهد و به خواننده دیدی عمیق تر از جایگاه نفس و عقل در نظام هستی و نسبت آن با کلام الهی می دهد. این رویکرد به معنای این است که هر اشاره ای به روح و نفس در قرآن، برای او دریچه ای به سوی بحث های عمیق تر در روان شناسی و معرفت شناسی فلسفی است.

۴. جایگاه و اهمیت کتاب در مطالعات معاصر

کتاب «تفسیر عرفانی – فلسفی قرآن مبین در آثار حکیم بوعلی سینا» تنها یک گردآوری ساده نیست؛ بلکه اثری است که در مطالعات معاصر فلسفه اسلامی و علوم قرآنی، جایگاهی ویژه و ارزشمند دارد. این بخش به بررسی دلایل این اهمیت و همچنین ملاحظاتی که در مطالعه این کتاب باید مد نظر قرار گیرد، می پردازد.

۴.۱. ارزش افزوده این کتاب برای پژوهشگران و دانشجویان

یکی از مهم ترین ارزش های افزوده این کتاب، ارائه یک منبع یکپارچه و مدون از اندیشه های قرآنی پراکنده بوعلی سینا است. پیش از این، برای دسترسی به دیدگاه های قرآنی این حکیم بزرگ، لازم بود که پژوهشگران ساعت ها و شاید ماه ها در میان انبوهی از متون فلسفی، منطقی و طبی او به جست وجو بپردازند. اما حیدر شجاعی با این اثر، این مسیر پرپیچ و خم را هموار ساخته و گنجینه ای از افکار بوعلی سینا را در دسترس قرار داده است. این یکپارچگی، به پژوهشگران و دانشجویان رشته های فلسفه اسلامی، عرفان نظری، علوم قرآنی و الهیات کمک می کند تا:

1. با سرعت و دقت بیشتری به نظرات بوعلی سینا در مورد آیات خاص دست یابند.
2. به درک تطور و تکامل فلسفه اسلامی و نسبت آن با قرآن کریم بپردازند.
3. دیدگاه های او را با سایر مفسران و فلاسفه مقایسه کرده و به تحلیل های جدیدی دست یابند.
4. از این منبع به عنوان مرجعی معتبر برای مقالات و پایان نامه های خود بهره برداری کنند.

این کتاب به راستی یک چراغ راهنماست برای کسانی که می خواهند از منظر یکی از بزرگ ترین عقل های تاریخ اسلام، به قرآن بنگرند و لایه های پنهان آن را کشف کنند.

۴.۲. چالش ها و ملاحظات در مطالعه کتاب

هرچند کتاب «تفسیر عرفانی – فلسفی قرآن مبین» گامی مهم در دسترس پذیری اندیشه های بوعلی سینا است، اما مطالعه آن بدون در نظر گرفتن برخی ملاحظات می تواند چالش برانگیز باشد. اولین و مهم ترین چالش، پیچیدگی زبان فلسفی و عرفانی بوعلی سیناست. ابن سینا با اصطلاحات و مفاهیم خاص خود می اندیشید و می نوشت، که برای فهم آن ها، نیاز به پیش زمینه ای قوی در فلسفه اسلامی و عرفان نظری است. حتی اگر گردآوری شجاعی این مفاهیم را سامان داده باشد، اما همچنان با زبانی مواجه هستیم که نیاز به دقت و تأمل فراوان دارد.

از این رو، خوانندگانی که بدون پیش زمینه کافی به سراغ این کتاب می روند، ممکن است در فهم برخی از تحلیل ها و تأویلات او دچار دشواری شوند. این کتاب بیشتر برای دانشجویان و پژوهشگران متخصص توصیه می شود، یا برای علاقه مندانی که آمادگی لازم برای مواجهه با متون تخصصی فلسفی و عرفانی را دارند. در برخی موارد، ممکن است نیاز به مراجعه به شروح و تفاسیر دیگر برای فهم عمیق تر اصطلاحات باشد. با این حال، با پشتکار و علاقه، حتی خوانندگان عمومی نیز می توانند با این کتاب ارتباط برقرار کرده و از بینش های عمیق آن بهره مند شوند، به شرط آنکه با صبوری و تمرکز به مطالعه آن بپردازند.

۵. راهنمای تهیه و دسترسی به کتاب

برای دسترسی به این اثر ارزشمند و غوطه ور شدن در اندیشه های قرآنی حکیم بوعلی سینا، راه های متعددی وجود دارد. کتاب «تفسیر عرفانی – فلسفی قرآن مبین در آثار حکیم بوعلی سینا (نویسنده حیدر شجاعی)» هم به صورت نسخه چاپی و هم به صورت الکترونیک در دسترس علاقه مندان قرار گرفته است.

نسخه چاپی این کتاب از طریق انتشارات شهر پدرام قابل تهیه است و می توان با مراجعه به کتاب فروشی های معتبر یا وب سایت های ناشر، آن را خریداری نمود. برای کسانی که به مطالعه دیجیتال و دسترسی سریع به کتاب ها علاقه دارند، نسخه الکترونیک آن نیز در پلتفرم های معتبر فروش کتاب الکترونیک مانند «کتابراه» و «طاقچه» در دسترس است. با نصب اپلیکیشن این پلتفرم ها بر روی تلفن همراه، تبلت یا رایانه شخصی، می توان به راحتی نسخه الکترونیک کتاب را خریداری و مطالعه کرد. این روش نه تنها امکان دسترسی فوری را فراهم می آورد، بلکه معمولاً با قیمتی مناسب تر نیز ارائه می شود.

تأکید بر اهمیت خرید قانونی این اثر، حمایت از حقوق نویسنده و ناشر است و به تداوم تولید چنین آثار ارزشمندی کمک می کند. با تهیه قانونی کتاب، می توانیم سهم کوچکی در پاسداشت میراث فکری گذشتگان و تشویق به تولید محتوای فکری و علمی در جامعه داشته باشیم.

نتیجه گیری

کتاب «تفسیر عرفانی – فلسفی قرآن مبین در آثار حکیم بوعلی سینا» به قلم حیدر شجاعی، اثری است که به راستی توانسته پلی محکم میان سه حوزه کلیدی حکمت اسلامی – فلسفه، عرفان و علوم قرآنی – برقرار سازد. این کتاب بیش از یک تفسیر سنتی، مجموعه ای ارزشمند از نگاه های عمیق و فلسفی شیخ الرئیس، بوعلی سینا، به آیات قرآن کریم است که به شیوه ای نوآورانه از دل انبوه آثار او استخراج و ساماندهی شده است. این اثر، نه تنها دیدگاه های پراکنده بوعلی سینا را یکپارچه می کند، بلکه به ما نشان می دهد که چگونه می توان با ابزار عقل و شهود، به لایه های پنهان و معانی عمیق کلام الهی دست یافت.

برای دانشجویان و پژوهشگران رشته های فلسفه اسلامی، عرفان، الهیات و علوم قرآنی، این کتاب یک منبع بی نظیر برای درک جایگاه و رویکرد بوعلی سینا در مواجهه با قرآن است. حتی برای علاقه مندان به حکمت و عرفان اسلامی که به دنبال فهمی عمیق تر از دیدگاه های یکی از بزرگ ترین متفکران تاریخ هستند، مطالعه این کتاب (یا حداقل بهره گیری از خلاصه های تحلیلی آن) می تواند تجربه ای روشنگرانه باشد. اهمیت «تفسیر عرفانی – فلسفی قرآن مبین در آثار حکیم بوعلی سینا (نویسنده حیدر شجاعی)» در آن است که با ارائه تصویری جامع و تحلیل شده از اندیشه های قرآنی ابن سینا، به تداوم پژوهش و گفت وگو در میراث فکری غنی اسلامی کمک شایانی می کند. امید است که این اثر، الهام بخش نسل های آتی برای کاوش های عمیق تر در اقیانوس بی کران معارف قرآنی و فلسفی باشد.