سیر قهقرایی جنگل‌های ایران

شینا انصاری صبح امروز در مراسم بزرگداشت هفتاد و دومین یادمان مرحوم استاد کریم ساعی و افتتاحیه ششمین همایش ملی جنگل ایران در دانشکده منابع طبیعی دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در پیامی که توسط مشاور عالی او قرائت شد، آورده است: جمهوری اسلامی ایران با گستره جغرافیایی و تنوع اقلیمی و توپوگرافی گوناگون دارای غنای زیستی و تنوع اکوسیستمی متنوعی است.

وی با بیان اینکه با این حال در این پهنه وسیع جنگل‌ها کمتر از ۹ درصد مساحت کشور را که شامل هیرکانی و زاگرس بوده تشکیل می‌دهند، افزود: باید توجه داشت که ایران جزو کشور‌های خشک و نیمه خشک دنیا با بارندگی کمتر از استاندارد‌های جهانی و پوشش جنگلی کم است و از دیرباز ایرانیان با مهندسی بهره برداری پایدار منابع آب و خاک سعی در حفظ منابع طبیعی داشته‌اند. اکوسیستم‌های جنگلی نیز ۳۱ درصد کره زمین را تشکیل می‌دهند.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه این اکوسیستم‌ها حجمی بیشتر از کربن کره زمین را در خود ذخیره دارند، عنوان کرد: جنگل‌ها تعادل بخش اکسیژن، دی‌اکسید کربن و رطوبت کره زمین بوده به طوری‌که ۴۰ درصد کل اکسیژن جهان ناشی از کارکرد حیاتی آنهاست. از لحاظ تنوع زیستی ۸۰ درصد کل تنوع زیستی بخش خشکی زمین در اکوسیستم‌های جنگلی وجود دارد و معیشت جمعیتی بالغ بر یک چهارم کره زمین وابسته به جنگل‌هاست.

به گفته انصاری، جنگل‌ها با ارائه خدمات گسترده در چارچوب ارزش‌های ذاتی و استفاده‌های غیرمستقیم و مستقیم مانند ارزش وجودی جنگل، ارزش تنوع زیستی، ارزش میراث فرهنگی و تاریخی، حفاظت آبخیز، چرخه‌های غذایی و ذخیره کربن، منافع حاصل از تنوع زیستی، تولید پایدار چوب و محصولات غیرچوبی جنگل و طبیعت گردی و تفرج، محصولات دارویی و کنترل سیلاب و فرسایش و بسیاری از خدمات دیگر جنگل‌ها نقش مهمی در بقای انسان‌ها و معیشت پایدار دارند.

وی با بیان اینکه امروزه حفاظت از تنوع زیستی و حمایت از زیستگاه‌ها یکی از مهمترین شاخص‌های توسعه پایدار در جهان شناخته می‌شود، افزود: در این راستا و بر اساس اهداف اعلام شده توسط سازمان ملل، تا سال ۲۰۳۰ کشور‌های عضو باید تلاش کنند به اهداف و شاخص‌های توسعه پایدار در سطح ملی، منطقه‌ای و بین المللی دست یابند. ارتقای کیفیت اکوسیستم‌ها و جلوگیری از زوال تنوع زیستی، مقابله با تغییر اقلیم و زندگی سالم و ارتقای رفاه جوامع از مهمترین اهداف در حوزه محیط زیست و جنگل‌هاست.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست خاطرنشان کرد: ورود انواع بیماری‌ها و امراض در جنگل‌های کشور، خشکیدگی و نابودی شمشاد‌ها در جنگل‌های هیرکانی، زوال اکوسیستم‌های جنگلی زاگرس، خشکیدگی بلوط، قاچاق چوب و بهره برداری از جنگل‌ها بیش از توان اکولوژیک و تخریب، تصرف و تغییر کاربری اراضی جنگلی نشانه‌ای از سیر قهقرایی جنگل‌های ایران دارد لذا باید در حفظ این سهم اندک از جنگل‌ها و صیانت از تنوع زیستی اکوسیستم جنگلی با انجام راهکار‌های حفاظتی و مشارکتی تلاش بیشتری شود.

انصاری بیان کرد: در این راستا توجه به توصیه‌ها و سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه محیط زیست و منابع طبیعی و توجه به اصول و اهداف توسعه پایدار که به طور صریح بر حفاظت از اکوسیستم‌های کم نظیر جنگلی، حفظ فرآیند‌های اساسی اکولوژیک و سیستم‌های حیات بخش، حفاظت از تنوع زیستی و گونه‌های آسیب‌پذیر در خطر تهدید انقراض یا کمیاب و بهره برداری پایدار از گونه و اکوسیستم تأکید دارد، از اصول اساسی در حفاظت از طبیعت است.

وی ادامه داد: بدیهی است توسعه مناطق حفاظت شده جنگلی، همگرایی در اجرای برنامه‌های کلان سرزمینی، بین دستگاه ها، اجرای سیاست‌های کلان منابع طبیعی و محیط زیست، آگاهی‌رسانی و اجرای برنامه‌های حفاظت مشارکتی با اولویت تعاونی‌ها و جوامع محلی، کنترل قاچاق چوب و نصب ابزار‌های نظارتی و کنترلی در ورودی‌های جاده‌های جنگلی و صنایع چوب و کاغذ و ارزیابی دقیق توسعه فعالیت‌های عمرانی و زیرساختی بر محیط زیست از جمله راه‌های نجات جنگل‌های کشور هستند.

وی افزود: از دیگر راهکار‌ها می‌توان به جلوگیری از ازهم‌گسیختگی اکوسیستمی ارزیابی اقتصاد محیط زیست و محاسبه آن در مدل‌های هزینه – فایده پروژه ها، استفاده از فناوری‌های نوین در کاهش مخاطرات طبیعی و انسانی مانند آتش سوزی، نظارت و پایش اجرای برنامه‌های رفع تعارض دام در زیستگاه‌های حساس و آسیب پذیر، اجرای برنامه‌های سازگاری و افزایش تاب‌آوری در مواجهه با تغییرات اقلیمی و در نهایت تهیه بسته اجرائی مدیریت پایدار جنگل بر پایه شاخص‌های پایداری با مشارکت ذینفعان و ذی مدخلان اشاره کرد.