شکواییه ترک انفاق کیفری: نحوه تنظیم + نمونه جدید
شکواییه ترک انفاق کیفری
هنگامی که همسری از پرداخت نفقه به زوجه خود سرباز می زند، زن حق دارد از طریق تنظیم و ثبت شکواییه ترک انفاق کیفری، این اقدام را پیگیری کند تا حقوق قانونی و شرعی اش احقاق شود و در صورت اثبات جرم، همسرش مجازات گردد. در چنین شرایط دشواری، آگاهی از گام های قانونی و داشتن یک راهنمای جامع می تواند مسیری روشن پیش روی بانوان قرار دهد.
در زندگی مشترک، نفقه نه تنها یک حق قانونی و شرعی برای زن محسوب می شود، بلکه مسئولیت آن از سوی مرد، ضامن پایداری و سلامت بنیان خانواده است. اما گاهی اوقات، این ستون حمایتی فرو می ریزد و زن خود را در موقعیتی می یابد که با عدم پرداخت نفقه از سوی همسرش مواجه شده است. در چنین برهه ای، دانش و توانایی در پیگیری حقوقی می تواند راهگشا باشد.
این محتوا برای زنانی است که در این مسیر گام گذاشته اند و نیازمند اطلاعات دقیق و کاربردی در خصوص شکواییه ترک انفاق کیفری هستند. از تعریف مبانی حقوقی تا جزئیات مراحل قانونی، ارائه مدارک لازم و نمونه های عملی شکواییه، تلاش شده است تا هرآنچه یک زن برای احقاق حق خود نیاز دارد، در این راهنمای جامع گردآوری شود. هدف این است که در این سفر حقوقی، شما را با دانشی مستحکم و قدم هایی استوار همراهی کنیم تا بتوانید با اطمینان خاطر، حقوق تضییع شده خود را بازیابید و آرامش را به زندگی بازگردانید.
درک مبانی حقوقی ترک انفاق کیفری
برای شروع هر سفر حقوقی، درک دقیق مفاهیم و مبانی قانونی از اهمیت بالایی برخوردار است. در مورد شکواییه ترک انفاق کیفری نیز این اصل صادق است. پیش از هر اقدامی، لازم است بدانیم نفقه چیست، چه کسی مسئول پرداخت آن است و جرم ترک انفاق دقیقاً چه معنایی دارد.
نفقه چیست و چه کسی مسئول پرداخت آن است؟
نفقه، به مجموعه امکانات و نیازهای ضروری زندگی زن گفته می شود که مرد، به حکم قانون و شرع، موظف به تأمین آن هاست. این حق نه تنها جنبه مالی دارد، بلکه سلامت و کرامت زن را در زندگی مشترک تضمین می کند.
مطابق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی، نفقه شامل تمامی نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن می شود که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مسکن مناسب و در شأن زوجه
- البسه و پوشاک کافی
- خوراک و آذوقه لازم
- اثاث منزل و لوازم زندگی
- هزینه های درمانی و بهداشتی
- خادم در صورت عادت داشتن زن یا نیاز او به دلیل بیماری
مسئولیت پرداخت نفقه، طبق ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی، در عقد دائم به عهده شوهر است. این مسئولیت از لحظه عقد آغاز می شود و تا زمانی که رابطه زوجیت به قوت خود باقی است و زن تمکین می کند، ادامه خواهد داشت. حتی اگر زن از اموال و دارایی شخصی خود برخوردار باشد، این موضوع هیچ تأثیری در تکلیف مرد به پرداخت نفقه نخواهد داشت.
ترک انفاق چیست؟ (تعریف و تبیین جرم)
ترک انفاق زمانی رخ می دهد که مرد با وجود توانایی مالی، از پرداخت نفقه همسرش امتناع ورزد. این عمل، تنها یک تخلف مدنی نیست، بلکه طبق قانون حمایت خانواده، یک جرم کیفری نیز محسوب می شود و برای آن مجازات تعیین شده است.
ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده به صراحت بیان می دارد: هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می شود.
برای اینکه جرم ترک انفاق محقق شود و بتوان شکواییه ترک انفاق کیفری را مطرح کرد، سه شرط اساسی باید وجود داشته باشد:
- استطاعت مالی زوج: مرد باید توانایی مالی برای پرداخت نفقه را داشته باشد. اثبات این توانایی در ابتدا بر عهده مرجع قضایی است، مگر اینکه مرد خود ادعای اعسار (فقر و عدم توانایی) کند.
- عدم پرداخت نفقه: مرد عمداً و بدون دلیل موجه از پرداخت نفقه خودداری کرده باشد.
- تمکین زوجه: زن باید از همسر خود تمکین عام و خاص داشته باشد. یعنی هم به وظایف زناشویی خود عمل کند و هم در زندگی مشترک از شوهرش اطاعت نماید. البته استثنائاتی نیز وجود دارد که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت.
تفاوت دعوای حقوقی مطالبه نفقه با دعوای کیفری ترک انفاق
این دو دعوا، اگرچه هر دو به موضوع نفقه مربوط می شوند، اما از جهات مختلفی با یکدیگر تفاوت دارند. آگاهی از این تفاوت ها برای انتخاب مسیر صحیح پیگیری حقوقی بسیار ضروری است.
| ویژگی | دعوای حقوقی مطالبه نفقه | دعوای کیفری ترک انفاق |
|---|---|---|
| هدف اصلی | مطالبه وجه نقدی نفقه (نفقه گذشته و حال) | مجازات زوج به دلیل عدم پرداخت نفقه (برای نفقه حال) |
| صلاحیت مرجع رسیدگی | دادگاه خانواده | دادسرا (مرحله تحقیقات مقدماتی) و دادگاه کیفری دو (صدور حکم) |
| امکان مطالبه نفقه گذشته | بله، برای تمامی ایام گذشته قابل مطالبه است. | خیر، صرفاً برای نفقه حال (ایامی که جرم ترک انفاق واقع شده) و به عنوان ضرر و زیان ناشی از جرم. |
| جنبه | مدنی | جزایی (قابل گذشت) |
| مستندات | ادله اثبات دعوا از جمله شهادت شهود، اسناد مالی، نظریه کارشناس | ادله اثبات جرم از جمله اظهارنامه، شهادت شهود، مدارک دال بر عدم پرداخت |
در دعوای حقوقی، زن می تواند برای سال های گذشته ای که نفقه دریافت نکرده است، از طریق دادگاه خانواده اقدام کند و مبلغ آن را مطالبه نماید. اما در شکواییه ترک انفاق کیفری، هدف اصلی مجازات مرد به دلیل عملی است که در زمان حال انجام داده است. البته همانطور که در جدول نیز اشاره شد، در پرونده کیفری نیز می توان همزمان درخواست ضرر و زیان ناشی از جرم (همان نفقه ایام ترک انفاق فعلی) را مطرح کرد.
آیا نفقه و انفاق تفاوتی با هم دارند؟ (پاسخ به سوال رایج)
خیر، در اصطلاحات حقوقی و فقهی، واژه های نفقه و انفاق معمولاً به یک معنا به کار می روند و تفاوت ماهوی با یکدیگر ندارند. هر دو به همان هزینه ها و نیازهایی اشاره دارند که مرد موظف به تأمین آن ها برای همسر و گاهی برای فرزندان و والدین خود است. بنابراین، در متون حقوقی و کاربرد روزمره، این دو واژه به جای یکدیگر استفاده می شوند.
شرایط و الزامات طرح شکواییه ترک انفاق کیفری
طرح شکواییه ترک انفاق کیفری نیازمند رعایت شرایط و الزامات خاصی است که بدون آن ها، پرونده ممکن است با مشکل مواجه شود. آشنایی با این نکات حیاتی، شما را در مسیر صحیح یاری خواهد کرد.
رابطه زوجیت دائم و معتبر
اولین و اساسی ترین شرط برای طرح شکواییه ترک انفاق کیفری، وجود یک رابطه زوجیت دائم و معتبر بین زن و مرد است. این بدان معناست که زن و مرد باید به عقد دائم یکدیگر درآمده باشند.
اگرچه ازدواج موقت (صیغه) نیز مشروع و قانونی است، اما احکام نفقه در آن متفاوت بوده و در عقد موقت، زن تنها در صورتی مستحق نفقه است که در ضمن عقد، شرط شده باشد. بنابراین، برای طرح شکایت کیفری ترک انفاق، رابطه زوجیت دائم ضروری است. قباه رسمی ازدواج مهم ترین مدرک برای اثبات این رابطه است. حتی اگر عقد دائم به صورت عادی (بدون ثبت در دفترخانه) منعقد شده باشد، با اثبات آن در دادگاه خانواده، امکان پیگیری شکایت ترک انفاق وجود دارد، هرچند که توصیه اکید بر ثبت رسمی ازدواج است.
تمکین عام و خاص زوجه
تمکین زوجه، یکی از مهم ترین شرایط برای استحقاق نفقه است. تمکین به معنای انجام وظایف همسری است که به دو دسته تقسیم می شود:
- تمکین خاص: به معنای برقراری روابط زناشویی و پاسخگویی به نیازهای جنسی همسر است.
- تمکین عام: شامل اطاعت از شوهر در امور کلی زندگی مشترک، حضور در منزل مشترک و ایفای نقش همسری متعارف می شود.
اصولاً برای اینکه زن مستحق نفقه باشد، باید از همسر خود تمکین کند. بار اثبات تمکین در دادگاه معمولاً با زن است، هرچند در بسیاری از موارد، دادگاه فرض را بر تمکین زن می گذارد مگر اینکه مرد بتواند عدم تمکین را اثبات کند. در صورتی که زن بدون دلیل موجه از تمکین خودداری کند (ناشزه باشد)، حق دریافت نفقه را از دست می دهد و در نتیجه، شکایت ترک انفاق کیفری او نیز به نتیجه نخواهد رسید.
موارد استثنایی عدم تمکین که حق نفقه را ساقط نمی کند (نکات حیاتی)
در برخی شرایط خاص، حتی با وجود عدم تمکین ظاهری زوجه، حق نفقه او ساقط نمی شود و زن همچنان می تواند اقدام به طرح شکواییه ترک انفاق کیفری کند. این موارد، از نکات بسیار حیاتی در پرونده های نفقه هستند و آگاهی از آن ها می تواند سرنوشت پرونده را تغییر دهد:
- استفاده از حق حبس (ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی):
یکی از مهم ترین و شایع ترین موارد استثناء، استفاده از حق حبس است. بر اساس ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی، زنی که هنوز مهریه خود را به طور کامل دریافت نکرده است و مهریه او نیز حال (عندالمطالبه) باشد، می تواند تا زمانی که مهریه اش به او تسلیم نشده، از ایفای وظایف زناشویی خودداری کند، بدون آنکه حق نفقه او از بین برود.
تبصره ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده نیز به صراحت این موضوع را تأیید می کند: امتناع از پرداخت نفقه زوجه ای که به موجب قانون مجاز به عدم تمکین است، مشمول مقررات ماده ۵۳ است. این تبصره دقیقاً به زنانی اشاره دارد که به دلیل استفاده از حق حبس (ماده ۱۰۸۵)، از تمکین خودداری می کنند اما همچنان مستحق نفقه و قابلیت طرح شکواییه ترک انفاق کیفری را دارند.
به عنوان مثال، فرض کنید زنی به عقد دائم مردی درآمده و مهریه اش عندالمطالبه است. قبل از شروع زندگی مشترک و اولین نزدیکی، زن به مرد اعلام می کند که تا زمان دریافت کامل مهریه، حاضر به تمکین خاص و عام نیست. در این شرایط، اگر مرد از پرداخت نفقه خودداری کند، زن می تواند با استناد به حق حبس خود، شکواییه ترک انفاق کیفری را مطرح کند و دعوای او قابل رسیدگی خواهد بود.
- خوف ضرر بدنی، مالی یا شرافتی (ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی):
اگر زن دلیل موجهی داشته باشد که زندگی مشترک با شوهر، جان، مال یا آبروی او را به خطر می اندازد (مانند بدرفتاری، اعتیاد، سوءظن شدید و…), می تواند از زندگی در منزل مشترک خودداری کند و در این صورت، حق نفقه او ساقط نمی شود. زن باید این ضرر را با ادله کافی در دادگاه اثبات نماید.
- بیماری های مقاربتی زوج یا بیماری زوجه:
در صورتی که مرد به بیماری های مقاربتی مبتلا باشد، زن می تواند از تمکین خاص خودداری کند بدون آنکه حق نفقه خود را از دست بدهد. همچنین، اگر خود زن به دلیل بیماری قادر به تمکین خاص نباشد، همچنان مستحق نفقه خواهد بود.
- شرط تعیین محل سکونت توسط زوجه:
اگر در عقدنامه یا ضمن یک توافق رسمی دیگر، حق تعیین محل سکونت به زن داده شده باشد و مرد از زندگی در محلی که زن تعیین کرده خودداری کند، زن همچنان مستحق نفقه است و عدم حضور او در منزل مرد به دلیل این شرط، به معنای عدم تمکین نیست.
- عدم توانایی زوج در تأمین مسکن مستقل و مناسب:
اگر مرد نتواند مسکن مستقل و مناسب در شأن زوجه را فراهم کند، زن مجاز است از زندگی در منزل مشترک خودداری نماید و این عدم تمکین، منجر به سقوط نفقه او نخواهد شد.
استطاعت مالی زوج
برای تحقق جرم ترک انفاق، همانطور که پیشتر اشاره شد، وجود استطاعت مالی در زوج ضروری است. این بدان معناست که مرد باید توانایی مالی لازم برای پرداخت نفقه را داشته باشد، اما عمداً از آن خودداری کند. در این زمینه چند نکته مهم وجود دارد:
- بار اثبات: اصولاً بار اثبات استطاعت مالی زوج، بر عهده دادسرا یا دادگاه رسیدگی کننده است. یعنی مرجع قضایی باید خود تحقیق کند که آیا مرد قادر به پرداخت نفقه هست یا خیر.
- ادعای اعسار: اگر زوج ادعا کند که توانایی مالی ندارد (اعسار)، بار اثبات این ادعا به او منتقل می شود. یعنی مرد باید با ارائه مدارک و شواهد (مانند لیست دارایی ها و بدهی ها، شهادت شهود) ثابت کند که قادر به تأمین نفقه نیست. در این صورت، اگر اعسار او اثبات شود، جرم ترک انفاق محقق نمی گردد.
- چگونگی اثبات استطاعت مالی: زن می تواند برای کمک به مرجع قضایی در اثبات استطاعت مالی همسرش، مدارکی مانند فیش حقوقی، مدارک شغلی، اسناد مالکیت (خانه، زمین، ماشین)، و حتی شهادت شهود در مورد وضعیت مالی همسرش را ارائه دهد.
جنبه خصوصی بودن جرم ترک انفاق
جرم ترک انفاق، یک جرم قابل گذشت و دارای جنبه خصوصی است. این ویژگی پیامدهای مهمی در روند رسیدگی کیفری دارد:
قابل گذشت بودن: این بدان معناست که تعقیب کیفری و اجرای مجازات جرم ترک انفاق، کاملاً منوط به شکایت شاکی خصوصی (زوجه) است. در صورت گذشت زن از شکایت، حتی اگر پرونده در مراحل اولیه باشد یا حتی حکم صادر و در حال اجرا باشد، تعقیب یا اجرای مجازات بلافاصله متوقف می شود. این موضوع تفاوت عمده ای با جرائم دارای جنبه عمومی دارد که حتی با رضایت شاکی، پرونده همچنان توسط دادسرا پیگیری می شود.
بنابراین، تصمیم برای ادامه یا توقف رسیدگی به شکواییه ترک انفاق کیفری، تماماً در اختیار زن قرار دارد.
مدارک لازم برای تنظیم و اثبات شکواییه ترک انفاق
برای اینکه شکواییه ترک انفاق کیفری شما به نتیجه برسد، جمع آوری و ارائه مدارک محکم و مستند، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این مدارک به دادگاه کمک می کنند تا وقوع جرم و احراز شرایط آن را به درستی تشخیص دهد.
مدارک هویتی
تهیه مدارک هویتی شاکی (زوجه) و مشتکی عنه (زوج) برای ثبت شکواییه ترک انفاق کیفری ضروری است:
- اصل و کپی کارت ملی شاکی و مشتکی عنه
- اصل و کپی شناسنامه شاکی و مشتکی عنه
- اطلاعات تماس و نشانی دقیق محل سکونت زوجین
مدارک مربوط به زوجیت
اثبات رابطه زوجیت دائم، سنگ بنای هر پرونده نفقه است:
- اصل و کپی عقدنامه رسمی: این مهم ترین سند برای اثبات رابطه زناشویی دائم است. اگر عقدنامه به هر دلیلی در دسترس نیست، می توان با مراجعه به دفترخانه محل عقد، رونوشت آن را تهیه کرد.
مدارک اثبات عدم پرداخت نفقه (کلید پرونده)
این بخش، قلب پرونده شماست و نشان دهنده وقوع جرم ترک انفاق است:
- اظهارنامه رسمی (توصیه اکید):
ارسال اظهارنامه رسمی به زوج قبل از طرح شکایت، گامی بسیار هوشمندانه و حیاتی است. در این اظهارنامه، زن به صورت رسمی و قانونی از همسر خود مطالبه نفقه می کند و به او اتمام حجت می دهد. پاسخ ندادن یا عدم پرداخت نفقه پس از اظهارنامه، دلیل محکمی بر قصد مرد برای ترک انفاق خواهد بود و اثبات جرم را برای دادگاه بسیار آسان تر می کند. در متن اظهارنامه باید به صراحت درخواست نفقه و مهلت مشخص برای پرداخت آن ذکر شود.
- استشهادیه محلی:
دریافت گواهی کتبی از حداقل دو شاهد عاقل، بالغ و عادل (مانند همسایگان، اقوام نزدیک، دوستان مشترک) که از عدم پرداخت نفقه توسط زوج و تمکین زوجه اطلاع دارند، می تواند دلیل بسیار قوی ای باشد. در استشهادیه باید نام، نام خانوادگی، شماره ملی و آدرس شهود و همچنین محتوای شهادت آن ها (عدم پرداخت نفقه توسط زوج و تمکین زوجه) به وضوح ذکر شود. نحوه نگارش دقیق استشهادیه اهمیت زیادی دارد.
- صورتجلسه کلانتری:
در مواردی که مرد، زن را از منزل مشترک اخراج کرده، از ورود او ممانعت به عمل آورده، یا درگیری منجر به حضور نیروی انتظامی شده باشد، صورتجلسه تنظیم شده توسط کلانتری یا پاسگاه پلیس، مدرکی بسیار معتبر و قابل استناد است. این صورتجلسه به ویژه در اثبات عدم امکان زندگی مشترک و در نتیجه عدم تمکین موجه زوجه مفید است.
- فیش های بانکی و صورتحساب ها:
اگر نفقه قبلاً به صورت واریز به حساب بانکی زن پرداخت می شده است، ارائه صورتحساب بانکی زن برای یک دوره مشخص (معمولاً چند ماه اخیر) که نشان دهنده عدم واریز وجه از سوی زوج باشد، مدرک مهمی است. این مدرک به اثبات عدم پرداخت نفقه در زمان حال کمک می کند.
- پیامک ها، ایمیل ها، چت ها:
تمامی مکاتبات الکترونیکی (پیامک ها، پیام های شبکه های اجتماعی، ایمیل ها) که در آن ها زن از مرد درخواست نفقه کرده و با پاسخ منفی، بی توجهی یا عدم پاسخگویی مواجه شده است، می تواند به عنوان مدرک در دادگاه ارائه شود. این مدارک نشان دهنده آگاهی مرد از مطالبه نفقه و خودداری او از پرداخت است.
- نامه های سرگشاده یا مدارک دال بر شرایط مالی زوج:
در صورت نیاز و امکان دسترسی، هرگونه مدرکی که به صورت غیرمستقیم، وضعیت مالی و استطاعت زوج را نشان دهد (مثلاً مدارک مربوط به شغل، املاک، خودرو و…) می تواند مفید باشد. همچنین، اگر نامه هایی از سوی زن به مرد ارسال شده باشد که در آن درخواست نفقه شده باشد، می تواند به عنوان مدرک ارائه شود.
- گواهی پزشک قانونی (در موارد خاص):
اگر عدم تمکین زوجه به دلیل خوف ضرر بدنی ناشی از آزار و اذیت زوج بوده و این موضوع به آسیب جسمی منجر شده باشد، گواهی پزشک قانونی می تواند در اثبات این امر و در نتیجه موجه بودن عدم تمکین و استحقاق نفقه، مؤثر باشد.
مجازات جرم ترک انفاق و پیامدهای آن
آگاهی از مجازات قانونی جرم ترک انفاق و پیامدهای آن، می تواند به زنان در تصمیم گیری برای پیگیری حقوقی خود اطمینان بیشتری ببخشد. این جرم، عواقب کیفری مشخصی برای مرد خاطی در پی خواهد داشت.
مجازات قانونی
همانطور که پیشتر اشاره شد، قانون حمایت خانواده برای ترک انفاق مجازات تعیین کرده است. ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده تصریح می کند:
هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می شود.
- حبس تعزیری درجه شش: این مجازات شامل حبس از بیش از شش ماه تا دو سال است. درجه بندی مجازات های تعزیری در قانون مجازات اسلامی، امکاناتی مانند تخفیف مجازات، تعلیق، آزادی مشروط و یا حتی تبدیل به جزای نقدی را در شرایط خاصی فراهم می آورد که بستگی به نظر قاضی و اوضاع و احوال پرونده دارد.
- جنبه تعزیری بودن: به این معناست که میزان و نوع مجازات توسط قاضی تعیین می شود و انعطاف پذیری بیشتری نسبت به مجازات های حدی دارد.
بنابراین، مردی که مرتکب جرم ترک انفاق شود، علاوه بر الزام به پرداخت نفقه ایام ترک انفاق، با خطر تحمل حبس نیز مواجه خواهد شد.
آیا ترک نفقه باعث طلاق می شود؟
بله، ترک نفقه می تواند یکی از دلایل موجه زن برای درخواست طلاق باشد. اگرچه ترک نفقه به تنهایی مستقیماً منجر به طلاق نمی شود، اما می تواند تحت عنوان عسر و حرج برای زن، حق طلاق ایجاد کند. عسر و حرج به وضعیتی گفته می شود که ادامه زندگی مشترک برای زن غیرقابل تحمل باشد. عدم پرداخت نفقه به مدت طولانی و ایجاد مشکلات معیشتی و روانی برای زن، به وضوح مصداق عسر و حرج است.
زن می تواند با اثبات ترک انفاق و قرار گرفتن در وضعیت عسر و حرج، از دادگاه خانواده درخواست طلاق کند. دادگاه با بررسی شرایط و احراز عسر و حرج، حکم طلاق را صادر خواهد کرد. بنابراین، شکواییه ترک انفاق کیفری، علاوه بر مجازات مرد، می تواند مسیری برای زن جهت رهایی از زندگی مشترک دشوار و رسیدن به طلاق نیز باشد.
آیا برای نفقه گذشته می توان شکایت کیفری کرد؟ (پاسخ قطعی خیر)
یکی از سؤالات رایج در این زمینه این است که آیا زن می تواند برای نفقه ایامی که در گذشته پرداخت نشده است، شکایت کیفری مطرح کند؟ پاسخ قطعی به این سؤال خیر است.
شکایت کیفری ترک انفاق، صرفاً برای نفقه حال و ایامی که مرد به تازگی از پرداخت آن امتناع کرده است، قابل طرح است. یعنی جرم ترک انفاق، جرمی مستمر محسوب می شود و هر روز که مرد با وجود استطاعت مالی و تمکین زن، از پرداخت نفقه خودداری می کند، این جرم در حال وقوع است.
برای مطالبه نفقه ایام گذشته، زن باید از طریق دعوای حقوقی مطالبه نفقه در دادگاه خانواده اقدام کند و می تواند نفقه تمام سال های گذشته را نیز مطالبه نماید. در پرونده کیفری، تنها می توان درخواست ضرر و زیان ناشی از جرم را مطرح کرد که همان نفقه ایام ترک انفاق (معمولاً از تاریخ طرح شکایت به بعد و تا زمان صدور حکم) خواهد بود.
مراحل گام به گام طرح شکواییه ترک انفاق کیفری
پیگیری شکواییه ترک انفاق کیفری یک فرآیند گام به گام است که نیازمند دقت و آگاهی از جزئیات هر مرحله است. این راهنما به شما کمک می کند تا با اطمینان در این مسیر حرکت کنید.
مشاوره حقوقی
پیش از هر اقدامی، توصیه می شود که با یک وکیل متخصص در امور خانواده مشاوره کنید. وکیل با بررسی دقیق شرایط پرونده شما، می تواند بهترین راهکار را ارائه دهد و از اتلاف وقت و انرژی شما جلوگیری کند. مشاور حقوقی به شما کمک می کند تا از حقوق خود آگاه شوید، مدارک لازم را به درستی جمع آوری کنید و شکواییه ترک انفاق کیفری را به شکلی مؤثر تنظیم نمایید. در بسیاری از موارد، حضور وکیل در تمام مراحل پرونده، نتایج بهتری را به دنبال خواهد داشت.
تنظیم شکواییه
شکواییه، سندی است که شما از طریق آن، شکایت خود را از زوج به مراجع قضایی اعلام می کنید. تنظیم دقیق و کامل شکواییه از اهمیت بالایی برخوردار است.
- نکات مهم در نگارش متن شکواییه:
- وضوح و دقت: شرح شکایت باید به صورت واضح و دقیق، همراه با ذکر تاریخ های مربوط به عدم پرداخت نفقه باشد.
- ذکر مشخصات: اطلاعات کامل شاکی (نام، نام خانوادگی، کد ملی، آدرس، شماره تماس) و مشتکی عنه (نام، نام خانوادگی، کد ملی، آدرس، شماره تماس) باید به دقت درج شود.
- تاریخ وقوع جرم: تاریخ شروع عدم پرداخت نفقه یا ایامی که جرم در آن واقع شده است.
- دلایل و مستندات: تمامی مدارکی که در بخش قبل به آن ها اشاره شد (عقدنامه، اظهارنامه، استشهادیه و…) باید به عنوان دلایل اثبات جرم در شکواییه ذکر و پیوست شوند.
- شرح شکایت: در این بخش باید به صورت خلاصه و مستند، توضیح دهید که زوج با وجود استطاعت مالی و تمکین شما، از چه تاریخی از پرداخت نفقه خودداری کرده است.
- درخواست: در پایان، صراحتاً درخواست تعقیب و مجازات مشتکی عنه به اتهام ترک انفاق را به استناد ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده ذکر کنید.
ثبت شکواییه
پس از تنظیم شکواییه ترک انفاق کیفری، نوبت به ثبت آن می رسد. امروزه تمامی شکایات قضایی از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت می شوند:
- مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: با در دست داشتن شکواییه و تمامی مدارک (اصل و کپی)، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید.
- ضرورت داشتن ثنا: برای ثبت شکواییه، داشتن حساب کاربری سامانه ثنا (سامانه ابلاغ اوراق قضایی) الزامی است. اگر قبلاً ثبت نام نکرده اید، ابتدا باید در این سامانه ثبت نام کنید.
- مراحل ثبت الکترونیکی: کارشناسان دفتر خدمات قضایی، اطلاعات شما را در سامانه ثبت می کنند و شکواییه به صورت الکترونیکی به دادسرای صالح ارسال می شود. یک کد رهگیری به شما داده خواهد شد.
ارجاع پرونده به دادسرا
پس از ثبت، شکواییه ترک انفاق کیفری به دادسرای عمومی و انقلاب محل وقوع جرم یا محل اقامت زوج ارسال می شود.
- صلاحیت دادسرا: دادسرا مسئول انجام تحقیقات مقدماتی در خصوص جرائم است.
- وظایف بازپرس یا دادیار: پرونده به یکی از شعب بازپرسی یا دادیاری دادسرا ارجاع می شود. بازپرس یا دادیار موظف است در مورد صحت شکایت تحقیق کند و مدارک را بررسی نماید.
تحقیقات مقدماتی و احضار طرفین
در این مرحله، دادسرا برای جمع آوری دلایل و شنیدن اظهارات طرفین اقدام می کند:
- احضار زوجین: بازپرس یا دادیار با ارسال احضاریه از طریق سامانه ثنا، زوجین را برای ادای توضیحات و استماع اظهاراتشان به دادسرا احضار می کند.
- استماع اظهارات: اظهارات شاکی (زوجه) در خصوص عدم پرداخت نفقه و اظهارات مشتکی عنه (زوج) در دفاع از خود یا ارائه دلایل عدم توانایی مالی، شنیده می شود.
- نقش شهود و مدارک: شهود معرفی شده از سوی زوجه ممکن است برای ادای شهادت احضار شوند. تمامی مدارک ارائه شده نیز توسط بازپرس بررسی می شوند.
قرار نهایی دادسرا
پس از اتمام تحقیقات مقدماتی، بازپرس یا دادیار یکی از قرارهای زیر را صادر می کند:
- صدور قرار مجرمیت: اگر بازپرس یا دادیار بر اساس تحقیقات و دلایل موجود، وقوع جرم ترک انفاق را محرز تشخیص دهد، قرار مجرمیت صادر می کند و پرونده برای صدور کیفرخواست به دادستان و سپس برای رسیدگی و صدور حکم به دادگاه کیفری دو ارسال می شود.
- صدور قرار منع تعقیب: اگر وقوع جرم را اثبات شده نداند (مثلاً به دلیل عدم اثبات استطاعت مالی زوج یا عدم تمکین زوجه)، قرار منع تعقیب صادر می کند. در این صورت، شاکی می تواند ظرف مهلت قانونی به این قرار اعتراض کند و پرونده برای رسیدگی به اعتراض به دادگاه کیفری دو ارسال می شود.
رسیدگی در دادگاه کیفری دو
در صورتی که قرار مجرمیت صادر شده باشد، پرونده به دادگاه کیفری دو ارسال می شود:
- تشکیل جلسه رسیدگی: دادگاه جلسه ای برای رسیدگی به اتهام ترک انفاق تشکیل می دهد و طرفین (یا وکلای آن ها) در آن حضور می یابند.
- دفاعیات طرفین: شاکی و مشتکی عنه (یا وکلایشان) به بیان دفاعیات خود می پردازند.
- صدور حکم: دادگاه با توجه به مستندات، دلایل و دفاعیات طرفین، اقدام به صدور حکم می کند. این حکم می تواند شامل:
- مجازات حبس: در صورت اثبات جرم، حکم به حبس تعزیری درجه شش برای زوج صادر می شود.
- پرداخت نفقه ایام ترک انفاق: به عنوان ضرر و زیان ناشی از جرم، دادگاه می تواند حکم به پرداخت نفقه ایامی که جرم ترک انفاق واقع شده است (معمولاً از تاریخ طرح شکایت به بعد) صادر کند.
فرجام خواهی و اجرای حکم
پس از صدور حکم توسط دادگاه کیفری دو، طرفین حق دارند نسبت به آن اعتراض کنند:
- تجدیدنظرخواهی: حکم صادره از دادگاه کیفری دو، قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر استان است.
- فرجام خواهی: در موارد خاص، امکان فرجام خواهی در دیوان عالی کشور نیز وجود دارد.
- مراحل اجرای حکم: پس از قطعی شدن حکم، مراحل اجرای آن (چه در مورد مجازات حبس و چه در مورد پرداخت نفقه) آغاز می شود. در صورت عدم پرداخت نفقه، می توان از طریق اجرای احکام دادسرا یا دادگاه برای توقیف اموال زوج اقدام کرد.
مدت زمان تقریبی رسیدگی به شکواییه ترک انفاق
مدت زمان رسیدگی به شکواییه ترک انفاق کیفری، به عوامل مختلفی از جمله حجم کاری دادسراها و دادگاه ها، پیچیدگی پرونده، کامل بودن مدارک و حضور یا عدم حضور وکیل بستگی دارد. به صورت واقع بینانه، از زمان ثبت شکواییه تا صدور حکم قطعی، ممکن است بین سه ماه تا یک سال و حتی بیشتر طول بکشد. کمک گرفتن از وکیل مجرب می تواند این فرآیند را تسریع بخشد.
نمونه های کاربردی و تفکیک شده شکواییه ترک انفاق کیفری
یکی از مهم ترین بخش های این راهنما، ارائه نمونه های عملی شکواییه ترک انفاق کیفری است. این نمونه ها به شما کمک می کنند تا با چارچوب و نحوه نگارش یک شکواییه صحیح آشنا شوید و بتوانید شکایت خود را به بهترین شکل ممکن تنظیم کنید.
نمونه شکواییه ترک انفاق کیفری (مبانی)
این نمونه، یک فرم استاندارد و کامل است که برای اکثر موارد ترک انفاق قابل استفاده است:
بسمه تعالی
ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهرستان محل اقامت زوجه]
با سلام و احترام،
به استحضار عالی می رساند اینجانبه [نام و نام خانوادگی شاکی]، فرزند [نام پدر شاکی]، به شماره ملی [کد ملی شاکی]، مقیم [آدرس کامل شاکی]، برابر با سند ازدواج رسمی شماره [شماره سند ازدواج] صادره از دفترخانه رسمی ازدواج شماره [شماره دفترخانه] در تاریخ [تاریخ عقد] به عقد دائم آقای [نام و نام خانوادگی مشتکی عنه]، فرزند [نام پدر مشتکی عنه]، به شماره ملی [کد ملی مشتکی عنه]، مقیم [آدرس کامل مشتکی عنه] درآمده ام.
مشتکی عنه از تاریخ [تاریخ شروع عدم پرداخت نفقه، مثلاً 1402/05/01] تاکنون، با وجود استطاعت مالی کافی و تمکین کامل اینجانبه به وظایف شرعی و قانونی خود، از پرداخت نفقه قانونی و شرعی بنده، شامل مسکن، خوراک، پوشاک، اثاث منزل و هزینه های درمانی، خودداری می نماید. این در حالی است که اینجانبه همواره نسبت به وظایف زوجیت خود پایبند بوده و در منزل مشترک حضور داشته ام. (یا: آماده تمکین در منزل مشترک بوده ام.)
لذا با عنایت به مراتب فوق و با استناد به ماده 53 قانون حمایت خانواده مصوب 1391، از آن مقام محترم قضایی تقاضای تعقیب و مجازات مشتکی عنه به اتهام ترک انفاق کیفری و همچنین مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم (نفقه ایام حال) را مورد استدعا دارم.
مدارک پیوستی:
1. رونوشت مصدق عقدنامه رسمی
2. رونوشت مصدق کارت ملی و شناسنامه شاکی
3. رونوشت مصدق کارت ملی و شناسنامه مشتکی عنه
4. (در صورت وجود) تصویر اظهارنامه ارسالی به زوج و رسید ابلاغ آن
5. (در صورت وجود) استشهادیه محلی
با تقدیم احترام،
نام و نام خانوادگی شاکی:
امضاء:
تاریخ:
نمونه شکواییه ترک انفاق کیفری با تاکید بر استفاده از حق حبس زوجه
این نمونه برای زنانی است که از حق حبس خود استفاده کرده اند و هنوز مهریه خود را دریافت نکرده اند:
بسمه تعالی
ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهرستان محل اقامت زوجه]
با سلام و احترام،
به استحضار عالی می رساند اینجانبه [نام و نام خانوادگی شاکی]، فرزند [نام پدر شاکی]، به شماره ملی [کد ملی شاکی]، مقیم [آدرس کامل شاکی]، برابر با سند ازدواج رسمی شماره [شماره سند ازدواج] صادره از دفترخانه رسمی ازدواج شماره [شماره دفترخانه] در تاریخ [تاریخ عقد] به عقد دائم آقای [نام و نام خانوادگی مشتکی عنه]، فرزند [نام پدر مشتکی عنه]، به شماره ملی [کد ملی مشتکی عنه]، مقیم [آدرس کامل مشتکی عنه] درآمده ام.
مهریه اینجانبه به میزان [میزان مهریه]، حال (عندالمطالبه) و تاکنون به طور کامل به بنده پرداخت نشده است. اینجانبه با استناد به ماده 1085 قانون مدنی و با استفاده از حق حبس قانونی خود، از تمکین عام و خاص از مشتکی عنه امتناع ورزیده ام تا زمانی که مهریه به طور کامل تسلیم بنده گردد.
علی رغم استفاده قانونی اینجانبه از حق حبس و با وجود استطاعت مالی کافی مشتکی عنه، ایشان از تاریخ [تاریخ شروع عدم پرداخت نفقه] تاکنون، از پرداخت نفقه قانونی بنده خودداری می نماید. این عمل مشتکی عنه مصداق بارز ترک انفاق کیفری است که طبق تبصره ماده 53 قانون حمایت خانواده، امتناع از پرداخت نفقه زوجه ای که به موجب قانون مجاز به عدم تمکین است، مشمول مقررات این ماده می باشد.
لذا با عنایت به مراتب معنونه و با استناد به ماده 53 قانون حمایت خانواده مصوب 1391 و تبصره آن، از آن مقام محترم قضایی تقاضای تعقیب و مجازات مشتکی عنه به اتهام ترک انفاق کیفری و همچنین مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم (نفقه ایام حال) را مورد استدعا دارم.
مدارک پیوستی:
1. رونوشت مصدق عقدنامه رسمی (با قید مهریه حال)
2. رونوشت مصدق کارت ملی و شناسنامه شاکی
3. رونوشت مصدق کارت ملی و شناسنامه مشتکی عنه
4. (در صورت وجود) تصویر اظهارنامه ارسالی به زوج و رسید ابلاغ آن در خصوص مطالبه مهریه و اعمال حق حبس
با تقدیم احترام،
نام و نام خانوادگی شاکی:
امضاء:
تاریخ:
نمونه شکواییه ترک انفاق کیفری پس از اخراج زوجه از منزل مشترک
این نمونه برای مواردی است که زوج، همسر خود را از منزل مشترک بیرون کرده یا از بازگشت او ممانعت می کند:
بسمه تعالی
ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهرستان محل وقوع جرم یا اقامت زوجه]
با سلام و احترام،
به استحضار عالی می رساند اینجانبه [نام و نام خانوادگی شاکی]، فرزند [نام پدر شاکی]، به شماره ملی [کد ملی شاکی]، مقیم [آدرس کامل شاکی]، برابر با سند ازدواج رسمی شماره [شماره سند ازدواج] صادره از دفترخانه رسمی ازدواج شماره [شماره دفترخانه] در تاریخ [تاریخ عقد] به عقد دائم آقای [نام و نام خانوادگی مشتکی عنه]، فرزند [نام پدر مشتکی عنه]، به شماره ملی [کد ملی مشتکی عنه]، مقیم [آدرس کامل مشتکی عنه] درآمده ام.
در تاریخ [تاریخ اخراج از منزل، مثلاً 1402/07/15]، مشتکی عنه بدون هیچ دلیل شرعی یا قانونی موجهی، اینجانبه را از منزل مشترک واقع در [آدرس منزل مشترک] بیرون رانده و از آن تاریخ تاکنون از بازگشت بنده به منزل ممانعت به عمل می آورد. از تاریخ مذکور (یعنی [تاریخ شروع عدم پرداخت نفقه])، مشتکی عنه با وجود استطاعت مالی کافی، از پرداخت نفقه قانونی و شرعی اینجانبه خودداری نموده است. اینجانبه همواره آماده زندگی مشترک و تمکین بوده ام، اما به دلیل ممانعت مشتکی عنه، قادر به حضور در منزل مشترک و ایفای وظایف همسری نبوده ام.
ضمناً اینجانبه پس از اخراج، با مراجعه به کلانتری [نام کلانتری]، مراتب را صورتجلسه نموده و همچنین پدر و برادرم/دو نفر از شهود (نام شهود) جهت ادای شهادت در مرجع قضایی اعلام آمادگی نموده اند.
لذا با عنایت به مراتب فوق و با استناد به ماده 53 قانون حمایت خانواده مصوب 1391، از آن مقام محترم قضایی تقاضای تعقیب و مجازات مشتکی عنه به اتهام ترک انفاق کیفری و همچنین مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم (نفقه ایام حال) را مورد استدعا دارم.
مدارک پیوستی:
1. رونوشت مصدق عقدنامه رسمی
2. رونوشت مصدق کارت ملی و شناسنامه شاکی
3. رونوشت مصدق کارت ملی و شناسنامه مشتکی عنه
4. رونوشت مصدق صورتجلسه کلانتری شماره [شماره و تاریخ صورتجلسه]
5. (در صورت وجود) استشهادیه محلی
6. (در صورت وجود) پیامک ها یا مکاتبات دال بر ممانعت از بازگشت
با تقدیم احترام،
نام و نام خانوادگی شاکی:
امضاء:
تاریخ:
نمونه شکواییه ترک انفاق کیفری (با درخواست ضرر و زیان ناشی از جرم – نفقه ایام حال)
این نمونه، روی درخواست نفقه ایام حال به عنوان ضرر و زیان ناشی از جرم تأکید دارد و می تواند با نمونه های بالا ترکیب شود:
بسمه تعالی
ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهرستان محل اقامت زوجه]
با سلام و احترام،
به استحضار عالی می رساند اینجانبه [نام و نام خانوادگی شاکی]، فرزند [نام پدر شاکی]، به شماره ملی [کد ملی شاکی]، مقیم [آدرس کامل شاکی]، برابر با سند ازدواج رسمی شماره [شماره سند ازدواج] صادره از دفترخانه رسمی ازدواج شماره [شماره دفترخانه] در تاریخ [تاریخ عقد] به عقد دائم آقای [نام و نام خانوادگی مشتکی عنه]، فرزند [نام پدر مشتکی عنه]، به شماره ملی [کد ملی مشتکی عنه]، مقیم [آدرس کامل مشتکی عنه] درآمده ام.
مشتکی عنه از تاریخ [تاریخ شروع عدم پرداخت نفقه، مثلاً 1402/05/01] تاکنون، با وجود استطاعت مالی کافی و تمکین کامل اینجانبه به وظایف شرعی و قانونی خود، از پرداخت نفقه قانونی و شرعی بنده، شامل مسکن، خوراک، پوشاک، اثاث منزل و هزینه های درمانی، خودداری می نماید. اینجانبه طی اظهارنامه رسمی شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه]، مراتب عدم رضایت خود را بابت عدم پرداخت نفقه و قرار گرفتن در عسر و حرج به ایشان اعلام نموده ام که متاسفانه اظهارنامه ارسالی بی پاسخ مانده است.
لذا با عنایت به مراتب فوق و با استناد به ماده 53 قانون حمایت خانواده مصوب 1391، از آن مقام محترم قضایی تقاضای تعقیب و مجازات مشتکی عنه به اتهام ترک انفاق کیفری را دارم. همچنین، با توجه به اینکه عدم پرداخت نفقه موجب ورود ضرر و زیان مستقیم به اینجانبه شده است، مستند به ماده 14 قانون آیین دادرسی کیفری، تقاضا دارم میزان نفقه ایام ترک انفاق از تاریخ [تاریخ طرح شکایت] تا زمان صدور حکم، به عنوان ضرر و زیان ناشی از جرم محاسبه و مورد حکم قرار گیرد.
مدارک پیوستی:
1. رونوشت مصدق عقدنامه رسمی
2. رونوشت مصدق کارت ملی و شناسنامه شاکی
3. رونوشت مصدق کارت ملی و شناسنامه مشتکی عنه
4. تصویر اظهارنامه ارسالی به زوج و رسید ابلاغ آن
5. (در صورت وجود) استشهادیه محلی
6. (در صورت وجود) فیش های بانکی و صورتحساب ها دال بر عدم واریز نفقه
با تقدیم احترام،
نام و نام خانوادگی شاکی:
امضاء:
تاریخ:
توضیحات تکمیلی برای هر نمونه:
هنگام تکمیل نمونه های بالا، حتماً مشخصات فردی و تاریخ ها را با دقت و صحت کامل وارد کنید. دلایل و شرح شکایت باید به گونه ای باشد که جزئیات واقعه به روشنی برای قاضی آشکار شود. در صورت نیاز به افزودن هرگونه دلیل یا توضیح خاص، می توانید در بخش مربوط به شرح شکایت، آن ها را اضافه نمایید. از ذکر هرگونه کلمات توهین آمیز یا نامربوط جداً خودداری کنید.
پرسش های متداول و نکات حقوقی تکمیلی
در طول مسیر پیگیری شکواییه ترک انفاق کیفری، ممکن است پرسش ها و ابهامات متعددی ذهن شما را به خود مشغول کند. در این بخش، به برخی از مهم ترین و رایج ترین این سؤالات پاسخ داده می شود تا اطلاعات شما کامل تر گردد.
آیا ترک نفقه فرزندان نیز مشمول همین شکواییه می شود؟
بله، ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده به صراحت ذکر می کند که امتناع از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه نیز مشمول مقررات همین ماده است. فرزندان، طبق قانون، از جمله اشخاص واجب النفقه محسوب می شوند. بنابراین، اگر مردی از پرداخت نفقه فرزندان خود (چه ناشی از ازدواج دائم و چه ناشی از تلقیح مصنوعی یا فرزندان تحت سرپرستی) خودداری کند، زن (یا ولی قهری فرزندان) می تواند با طرح شکواییه ترک انفاق کیفری، این جرم را پیگیری کند و مرد به مجازات حبس محکوم خواهد شد. در این موارد نیز، استطاعت مالی پدر و عدم پرداخت نفقه از سوی او، از شروط تحقق جرم است.
آیا در صورت صدور قرار اناطه در خصوص نوع زوجیت، رسیدگی متوقف می شود؟
قرار اناطه، قراری است که دادگاه یا دادسرا صادر می کند، زمانی که رسیدگی به یک دعوا یا شکایت کیفری، منوط به اثبات یک موضوع حقوقی دیگر باشد که در صلاحیت مرجع دیگری است. در مورد شکواییه ترک انفاق کیفری، اگر برای دادسرا یا دادگاه، دائمی یا موقت بودن نکاح بین زوجین محرز نباشد (مثلاً سند ازدواج عادی باشد و شک و تردید وجود داشته باشد)، مرجع کیفری می تواند مطابق ماده ۲۱ قانون آیین دادرسی کیفری، قرار اناطه صادر کند. در این صورت، رسیدگی به شکایت کیفری متوقف می شود و زن باید به دادگاه خانواده مراجعه کرده و دعوای اثبات دائمی بودن زوجیت را مطرح کند. پس از اثبات دائمی بودن نکاح توسط دادگاه خانواده و ارائه حکم قطعی به مرجع کیفری، رسیدگی به شکواییه ترک انفاق کیفری از سر گرفته خواهد شد.
نقش وکیل در پرونده های ترک انفاق چقدر است؟
نقش وکیل در پرونده های ترک انفاق، به ویژه از نوع کیفری، بسیار حیاتی و تعیین کننده است. یک وکیل متخصص خانواده می تواند:
- تسریع در روند پرونده: با آشنایی به رویه ها و قوانین، مراحل را سریع تر و بدون اشتباه طی می کند.
- دقت در تنظیم شکواییه و مدارک: از بروز اشتباهات حقوقی که منجر به رد دعوا می شود، جلوگیری می نماید.
- دفاع مؤثر: در جلسات دادسرا و دادگاه، به بهترین نحو از حقوق شما دفاع می کند.
- مشاوره تخصصی: بهترین استراتژی حقوقی را با توجه به شرایط خاص پرونده شما ارائه می دهد.
- کاهش فشار روانی: حضور وکیل، بار روانی پیگیری قضایی را از دوش شما برمی دارد.
چگونه می توان نفقه حال را در دادگاه کیفری مطالبه کرد؟
با وجود اینکه شکایت کیفری ترک انفاق مستقیماً برای مجازات مرد است، اما زن می تواند در همین پرونده کیفری، درخواست مطالبه نفقه ایام ترک انفاق را به عنوان ضرر و زیان ناشی از جرم مطرح کند. در ماده ۱۴ قانون آیین دادرسی کیفری این امکان فراهم شده است. دادگاه کیفری دو، پس از رسیدگی و در صورت احراز جرم، علاوه بر صدور حکم مجازات حبس، به پرداخت نفقه ایام ترک انفاق (معمولاً از تاریخ طرح شکایت به بعد) نیز حکم خواهد داد. برای تعیین میزان این نفقه، دادگاه ممکن است از کارشناس رسمی دادگستری کمک بگیرد.
در صورت گذشت شاکی، چه اتفاقی می افتد؟
همانطور که پیشتر اشاره شد، جرم ترک انفاق کیفری یک جرم قابل گذشت است. این بدان معناست که در هر مرحله از رسیدگی (چه در دادسرا، چه در دادگاه، یا حتی پس از صدور حکم و در مرحله اجرا)، اگر شاکی (زوجه) از شکایت خود بگذرد و رضایت دهد، تعقیب کیفری و یا اجرای مجازات بلافاصله موقوف می شود. این ویژگی، زن را قادر می سازد تا در صورت مصالحه با همسر خود، پرونده کیفری را متوقف کند. البته گذشت شاکی تنها بر جنبه کیفری تأثیر دارد و مانع پیگیری نفقه گذشته از طریق دعوای حقوقی نخواهد شد.
آیا می توان در حین پرونده کیفری، دعوای حقوقی نفقه گذشته را نیز مطرح کرد؟
بله، هیچ مانع قانونی برای طرح همزمان این دو دعوا وجود ندارد. زن می تواند همزمان با پیگیری شکواییه ترک انفاق کیفری در دادسرا و دادگاه کیفری، یک دعوای حقوقی مطالبه نفقه گذشته را نیز در دادگاه خانواده مطرح کند. این دو پرونده به صورت موازی پیش می روند و هر کدام اهداف متفاوتی را دنبال می کنند (مجازات در کیفری و مطالبه وجه در حقوقی). حتی ممکن است یکی از پرونده ها زودتر به نتیجه برسد و تأثیری بر دیگری نخواهد داشت.
در صورت عدم استطاعت مالی مرد، چه سرنوشتی در انتظار شکواییه کیفری است؟
در صورتی که مرد بتواند عدم استطاعت مالی خود را به دادگاه یا دادسرا اثبات کند (یعنی ثابت کند که توانایی پرداخت نفقه را ندارد)، یکی از شروط اصلی تحقق جرم ترک انفاق کیفری از بین می رود. در این شرایط، دادسرا قرار منع تعقیب صادر می کند یا دادگاه حکم برائت مرد را صادر خواهد کرد. زیرا جرم ترک انفاق نیازمند داشتن استطاعت مالی است. البته اثبات عدم استطاعت مالی بر عهده مرد است و او باید مدارک و دلایل کافی برای این ادعا را ارائه کند. در چنین مواردی، زن همچنان می تواند از طریق دعوای حقوقی، نفقه خود را مطالبه کند و در صورت اثبات اعسار مرد، حکم به تقسیط یا اعسار از پرداخت نفقه صادر خواهد شد.
نتیجه گیری
در مواجهه با پدیده تلخ ترک انفاق، آگاهی از حقوق قانونی و راهکارهای کیفری موجود، کلید احقاق حق و بازیابی آرامش است. شکواییه ترک انفاق کیفری، ابزاری قدرتمند در دستان زنانی است که همسرشان از مسئولیت خود شانه خالی کرده و حقوق شرعی و قانونی آن ها را نادیده گرفته است.
در این راهنمای جامع، تلاش شد تا تمامی ابعاد مربوط به این شکایت، از تعریف مبانی و شرایط لازم گرفته تا مدارک مورد نیاز، مجازات های قانونی و مراحل گام به گام رسیدگی به پرونده، به زبانی شیوا و کاربردی توضیح داده شود. درک تفاوت میان دعوای حقوقی و کیفری، شناخت موارد استثنایی عدم تمکین (مانند حق حبس) و نحوه تنظیم نمونه های شکواییه، همگی پله هایی هستند که شما را در این مسیر پیچیده یاری می رسانند.
به یاد داشته باشید که در این سفر حقوقی، شما تنها نیستید. آگاهی و اقدام به موقع، همراه با جمع آوری مدارک مستند، می تواند ضامن موفقیت شما باشد. در نهایت، توصیه می شود برای اطمینان از طی شدن صحیح تمامی مراحل و دستیابی به بهترین نتیجه ممکن، حتماً از مشاوره وکلای متخصص در امور خانواده بهره مند شوید. آنها با تخصص و تجربه خود، می توانند مسیر پیش روی شما را هموارتر کرده و شما را در احقاق حقوق خود یاری رسانند تا بتوانید با اقتدار، زندگی خود را بازسازی کنید.