هواداران کدام نامزد، تخریب‌گرند؟ / بررسی رفتار ۴۰ میلیون کاربر در شبکه‌های اجتماعی / نمودار
ذوالفقار دانشی- انتخابات روز جمعه ۸ تیر با مشارکت ۳۹٫۹ ٪ از واجدان شرایط برگزار شد و مسعود پزشکیان با ۴۲٫۵٪ و سعید جلیلی با ۳۸٫۶٪ آرا به مرحله دوم راه یافتند. هرچند نتیجه انتخابات با بسیاری از نظرسنجی‌ها و افکارسنجی‌ها تفاوت داشت، اما نتایج بررسی رصدخانه‌های شبکه‌های اجتماعی و سیستم‌های گوش‌سپاری مانند دیتاک، نزدیکی فراوانی به نتایج اعلام‌شده در صبح روز شنبه ۹ تیر داشت.
پس از بهت اولیه از اعلام نتایج، ستادها و هواداران جلیلی، زاکانی و قاضی‌زاده هاشمی همراه با بخشی از فعالان ستادهای قالیباف سیاست هماهنگی را در پیش گرفتند و حملات تخریبی سازمان‌دهی‌شده و پرحجمی را در رسانه‌ها و فضای مجازی به راه انداختند. همان‌طور که در تحلیل وضعیت شبکه‌های اجتماعی پیش از انتخابات روز جمعه مشخص بود، حجم مطالب مربوط به مسعود پزشکیان بالاتر از دیگر نامزدها بود و در ابر هشتگ‌ها و ابر کلمات، اثرات کمی از عبارات تخریبی به چشم می‌خورد.
در نمودار ۱، تعداد مطالب منتشرشده در مورد هر دو نامزد و سیر زمانی انتشار آن‌ها را در بسترهای مختلف می‌بینید که ۲۳هزار مطلب برای پزشکیان و ۲۱هزار مطلب سهم جلیلی است. در شرایطی که جلیلی حضور پررنگ خود را در توییتر حفظ کرده، توجه به پزشکیان نیز در توییتر افزایش یافته و سهم مطالب منتشرشده در وبسایت‌های خبری، توییتر، اینستاگرام و تلگرام برای هر دو نامزد تقریبا مشابه است.
روند انتشار مطالب نیز از کاهش فاصله حجم مطالب بین این دو نامزد حکایت دارد؛ بااین‌حال اوج‌گیری مطالب مربوط به پزشکیان در نیمه‌شب گذشته از برتری نسبی او در جریان مناظره حکایت دارد.
نمودار ۲، ابر هشتگ‌ها را نشان می‌دهد. طی روزهای اخیر، طرفداران جلیلی همان سیاست تخریبی را با حجمی بالاتر ادامه داده‌اند و برخلاف دور قبل که نمودارهای ابر هشتگ‌ها و کلمات، یکپارچه «مسعود پزشکیان» بود، نمودارهای مربوط به ساعت ۲۰ دیشب (دوشنبه ۱۱ تیر) تا ساعت ۱۲ امروز (سه‌شنبه ۱۲ تیر) توزیع نزدیک عبارات پزشکیان، جلیلی و چند عبارت تخریبی علیه پزشکیان را نمایش می‌دهد. مقایسه این نمودار با نمودارهای هفته گذشته نشان می‌دهد که طرفداران جلیلی از ناکارآمدی سیاست تخریب خود درس نگرفته‌اند و درمقابل، همان کارها را با حجم بالاتری ادامه می‌دهند.
توجه به کلمات و هشتگ‌های هم‌رنگ در نمودارهای ۲ و ۳، حاکی از آن است که بخش قابل‌توجهی از مطالب مربوط به پزشکیان، با رویکرد تخریب او (استفاده از عبارت‌های تخریبی) و بهبود وجهه جلیلی است. در مطالب زردرنگ مربوط به جلیلی، سهم عبارات جلیلی خیلی کمتر از سهم پزشکیان است؛ این بدان‌معنی است که طرفداران جلیلی بیشتر از آن‌که برای جمع‌آوری رأی به نفع او اقدام کنند، علیه پزشکیان می‌نویسند. این رفتار مشابه در اینستاگرام، توییتر و تلگرام نیز دیده می‌شود.
در نمودار ۴، جهت‌گیری مطالب با استفاده از هوش مصنوعی بررسی شده و رویکرد مثبت، منفی یا خنثی آن تعیین شده است. در مقایسه با هفته پیش، سهم مطالب مثبت و خنثی در مورد هر دو نامزد کاهش یافته ولی سهم مطالب منفی افزایش یافته است. کاهش سهم مطالب خنثی را می‌توان نشانه‌ای از جدی شدن دوقطبی انتخابات برای مردم دانست، اما افزایش سهم مطالب منفی برای هر دو نامزد، تحت تأثیر تلاش‌های سازمان‌یافته طرفداران جلیلی برای تخریب پزشکیان و هم‌چنین فعال‌تر شدن کمپین تحریمی‌ها پس از انتشار آمار مشارکت در انتخابات روز جمعه است.
تعداد مطالب در بسترهای خبری، رقابت شانه به شانه دو نامزد را در خبرگزاری‌ها و رسانه‌ها نشان می‌دهد. در اینستاگرام، مطالب مربوط به پزشکیان هنوز لایک و کامنت‌های بالاتری دارند و با توجه به سهم بالاتر کاربران اینستاگرام، می‌توان آن را نشانه‌ای از سهم بالاتر توجه به پزشکیان دانست. در توییتر نیز وضع مشابهی دیده می‌شود و آمار بازدید مشابه در تلگرام از رقابت نزدیک این دو حکایت دارد.
رفتار متفاوت شبکه‌های داخلی
بررسی شبکه‌های اجتماعی داخلی هم از فعالیت سازمان‌یافته طرفداران جلیلی در ایتا، روبیکا و حتی بله حکایت دارد. در نمودار ۵، وضعیت شبکه اجتماعی بله را می‌بینید. در شرایطی که تا پیش از روز جمعه، «بله» وضعیت نسبتا خنثایی داشت، پس از مناظره دیشب سهم فعالیت‌های سیاسی در آن افزایش یافته و ابر کلمات و هشتگ‌ها از توزیع مطالب به نفع جلیلی و علیه پزشکیان حکایت دارد؛ جالب‌تر اینکه سهم مطالب تخریبی بالاتر از سهم مطالب خنثی یا مثبت است و به بیان دیگر، طرفداران جلیلی سیاست تخریبی را گسترش داده‌اند.
در نمودار ۶، وضعیت روبیکا را می‌بینید که بالاترین میانگین بازدید (حدود ۷هزار بازدید برای هر مطلب) را در بین دیگر رسانه‌ها به خود اختصاص داده؛ ویژگی عجیبی که در نمودارهای هفته پیش هم به چشم می‌خورد. حضور هواداران جلیلی در روبیکا پررنگ است، هرچند که نسبت پایین ۵۲۰ هشتگ انتخابات و ۱۷۰ هشتگ جلیلی به حدود ۴۲۰۰ مطلب منتشرشده، از توجه نه‌چندان بالا به مطالب سیاسی در این شبکه طی شبانه‌روز گذشته حکایت دارد.
آمارهای شبکه اجتماعی ایتا هم که در نمودار ۷ به نمایش درآمده، مثل هفته قبل، تفاوت‌های معنی‌داری دارد. در شرایطی که وبسایت‌های خبری، توییتر، اینستاگرام و تلگرام جمعا ۲۳هزار مطلب برای پزشکیان و ۲۱هزار مطلب برای جلیلی منتشر کرده بودند (که البته بخشی از آن‌ها مشترک است)، در ایتا ۷۹هزار مطلب طی ۱۶ ساعت در مورد انتخابات و مناظره و رقابت پزشکیان و جلیلی منتشر شد، آن‌هم در بیش از ۱۸هزار منبع! سهم انتشار مطالب در ایتا حدود ۶۶۰۰ مطلب در ساعت است که به ۲ مطلب در هر ثانیه می‌رسد! رفتار کاربران، الگوی انتشار مطالب و دیگر نشانه‌های عجیب‌وغریب از سازماندهی فوق‌العاده گسترده‌ای در این شبکه اجتماعی حکایت دارد.
نتیجه‌گیری
۱- روند انتشار و بازدید مطالب طی سه روز اخیر نشان می‌دهد که برخلاف دو هفته پیش از انتخابات ۸ تیر، فقط مناظره‌ها بر توجه مردم اثرگذار نیستند و توجه عمومی نسبت به این موضوع رو به افزایش است.
۲- رقابت بین پزشکیان و جلیلی بسیار نزدیک است. پزشکیان در حال حاضر با اختلاف کمتر از ۵ درصد، از جلیلی جلوتر است، اما حاشیه خطای برآوردها و بررسی‌های افکار عمومی در شرایط کنونی بالا است و اگر سهم مشارکت مردم بالاتر نرود، جلیلی ممکن است پیروز میدان شود.
۳- حجم فعالیت‌های تخریبی هواداران جلیلی علیه پزشکیان گسترش یافته است که بخش قابل‌توجهی از آن حاصل فعالیت‌های سازمان‌یافته است.
۵۴۵۴