انواع صرافی های غیر متمرکز

صرافی های غیرمتمرکز (DEX) پلتفرم هایی هستند که امکان تبادل ارزهای دیجیتال را بدون نیاز به واسطه های متمرکز و از طریق قراردادهای هوشمند روی بلاکچین فراهم می کنند. این صرافی ها به کاربران اجازه می دهند کنترل کامل دارایی های خود را حفظ کنند و نیازی به احراز هویت در اکثر موارد ندارند، که این ویژگی برای کاربران در مناطق تحریم شده مانند ایران بسیار با اهمیت است.

در دنیای پرجنب وجوش ارزهای دیجیتال، شناخت ابزارهای معامله برای هر سرمایه گذار و تریدری یک ضرورت است. این بازار پویا، با سرعت خیره کننده ای در حال تکامل است و پلتفرم های معاملاتی نیز همگام با آن پیش می روند. صرافی های ارز دیجیتال را می توان دروازه ای به این دنیای نوظهور دانست؛ اما همه صرافی ها یکسان نیستند. با ظهور فناوری بلاکچین و فلسفه تمرکززدایی، نوع جدیدی از صرافی ها پدید آمده اند که به آن ها صرافی های غیرمتمرکز یا DEX می گویند. این صرافی ها در سال های اخیر به دلیل مزایایی که ارائه می دهند، توجه بسیاری را به خود جلب کرده اند، به خصوص برای کاربرانی که با چالش های احراز هویت و محدودیت های جغرافیایی در صرافی های متمرکز دست و پنجه نرم می کنند.

صرافی های غیرمتمرکز، رویکردی نوین برای تبادل دارایی های دیجیتال ارائه می دهند که با ماهیت تمرکززدایی بلاکچین هم راستا است. برای بسیاری از کاربران، به ویژه در کشورهایی که با محدودیت های بین المللی مواجه هستند، DEXها نه تنها یک گزینه، بلکه گاهی اوقات تنها راه برای مشارکت آزادانه در اقتصاد دیجیتال محسوب می شوند. با آشنایی با انواع مختلف این صرافی ها، نحوه کار آن ها و معیارهای انتخابشان، می توانید مسیر مطمئن تری را در معاملات ارز دیجیتال برای خود رقم بزنید.

صرافی غیرمتمرکز (DEX) چیست؟

صرافی غیرمتمرکز، که با نام اختصاری DEX شناخته می شود، نوعی پلتفرم تبادل ارز دیجیتال است که برخلاف همتایان متمرکز خود، نیازی به واسطه یا مرجع مرکزی برای انجام معاملات ندارد. این صرافی ها بر بستر بلاکچین و با استفاده از قراردادهای هوشمند فعالیت می کنند. تصور کنید بازاری را که در آن خریداران و فروشندگان مستقیماً با یکدیگر معامله می کنند، بدون اینکه نیاز باشد پول خود را به شخص ثالثی بسپارند؛ این دقیقاً همان ایده ای است که DEXها بر پایه آن بنا شده اند.

اصول بنیادین این صرافی ها بر خودمالکی دارایی ها استوار است. به این معنی که کاربران همواره کنترل کامل بر کلیدهای خصوصی و در نتیجه دارایی های دیجیتال خود را حفظ می کنند. وجوه هرگز به حساب صرافی منتقل نمی شود، بلکه مستقیماً در کیف پول شخصی کاربر باقی می ماند. این ویژگی نه تنها امنیت را افزایش می دهد، بلکه شفافیت تراکنش ها را نیز تضمین می کند، زیرا تمام مبادلات بر روی بلاکچین ثبت و قابل پیگیری هستند. بسیاری از صرافی های غیرمتمرکز نیاز به احراز هویت (KYC) ندارند، که این موضوع حریم خصوصی کاربران را تقویت کرده و دسترسی را برای افرادی که نمی توانند یا نمی خواهند اطلاعات شخصی خود را ارائه دهند، تسهیل می نماید.

عملکرد کلی DEXها به این صورت است که وقتی کاربری قصد معامله توکنی را دارد، با استفاده از کیف پول دیجیتال خود به صرافی متصل می شود. سپس، از طریق قراردادهای هوشمند، سفارش خرید یا فروش خود را ثبت می کند. این قراردادهای هوشمند مسئولیت مطابقت دادن سفارشات، اجرای مبادله و تضمین امنیت تراکنش را بر عهده دارند. به این ترتیب، تبادل دارایی ها به صورت همتا به همتا (P2P) و بدون دخالت یک نهاد واسطه ای انجام می شود و هر کاربری در هر نقطه ای از جهان می تواند به این خدمات دسترسی داشته باشد.

صرافی متمرکز (CEX) در مقابل صرافی غیرمتمرکز (DEX): یک مقایسه جامع

برای درک عمیق تر انواع صرافی های غیر متمرکز، ابتدا باید تفاوت های بنیادین آن ها را با صرافی های متمرکز (CEX) بشناسیم. این دو نوع پلتفرم، با وجود شباهت در هدف نهایی که تبادل ارزهای دیجیتال است، از نظر ساختار و عملکرد تفاوت های اساسی دارند که تجربه کاربری و میزان ریسک را به شکل قابل توجهی تغییر می دهند.

صرافی های متمرکز را می توان به بانک های سنتی تشبیه کرد؛ شما وجوه خود را به آن ها می سپارید و آن ها مسئولیت نگهداری و مدیریت معاملات شما را بر عهده می گیرند. در مقابل، صرافی های غیرمتمرکز مانند بازارهای آزاد هستند که در آنجا هر فرد مستقیماً با دیگری معامله می کند و خود مسئولیت دارایی هایش را به عهده دارد. در ادامه، این تفاوت ها را در یک جدول جامع بررسی می کنیم:

ویژگی	صرافی متمرکز (CEX)	صرافی غیرمتمرکز (DEX)
کنترل دارایی	Custodian (وجوه توسط صرافی نگهداری می شود)	Non-Custodian (کاربر کنترل کامل بر وجوه خود دارد)
احراز هویت (KYC/AML)	اغلب اجباری (برای مقابله با پولشویی)	اغلب اختیاری یا عدم نیاز (افزایش حریم خصوصی)
امنیت	ریسک هک شدن سرور مرکزی و از دست رفتن وجوه	ریسک باگ در قرارداد هوشمند، خطرات کیف پول شخصی (فیشینگ)
نقدینگی	بالا و متمرکز (امکان انجام معاملات بزرگ)	متغیر، بستگی به نوع DEX و استخرهای نقدینگی
کارمزد	کارمزد معاملاتی تعیین شده توسط صرافی (درصد از حجم معامله)	Gas Fee شبکه بلاکچین (برای پردازش تراکنش) + کارمزد پروتکل
سرعت تراکنش	بالا (اجرای سریع سفارشات داخل دیتابیس صرافی)	متغیر، بستگی به شلوغی شبکه بلاکچین و نوع DEX
ابزارهای معاملاتی	گسترده (اسپات، فیوچرز، مارجین، استیکینگ، وام دهی و…)	محدودتر، اما در حال توسعه (Staking، Yield Farming، وام دهی در برخی DEXها)
پشتیبانی مشتری	معمولاً وجود دارد (ایمیل، چت آنلاین، تلفن)	معمولاً وجود ندارد (پشتیبانی از طریق انجمن ها و کامیونیتی)
قانون گذاری	شدید و تحت نظارت نهادهای مالی	منطقه خاکستری، قوانین در حال توسعه

انتخاب بین CEX و DEX به نیازها و اولویت های هر کاربر بستگی دارد. صرافی های متمرکز برای مبتدیان که به دنبال سادگی، نقدینگی بالا و پشتیبانی هستند، گزینه مناسبی محسوب می شوند. در مقابل، صرافی های غیرمتمرکز برای کاربرانی که به حفظ کنترل کامل بر دارایی ها، حفظ حریم خصوصی و دسترسی بدون محدودیت های احراز هویت اهمیت می دهند، راهکاری ایده آل به شمار می روند. این انتخاب به ویژه برای کاربران ایرانی که با چالش های تحریم مواجه اند، اهمیت دوچندانی پیدا می کند، زیرا DEXها می توانند پناهگاهی امن تر و دسترس پذیرتر برای معاملات دیجیتال باشند.

انواع اصلی صرافی های غیرمتمرکز (DEX) و نحوه کار آن ها

صرافی های غیرمتمرکز در طول زمان تکامل یافته و مدل های مختلفی برای ارائه خدمات معاملاتی به کاربران به وجود آورده اند. هر یک از انواع صرافی های غیر متمرکز با مکانیسم های خاص خود کار می کنند و مزایا و معایب منحصربه فردی دارند. شناخت این مدل ها به شما کمک می کند تا انتخاب آگاهانه تری بر اساس نیازهای معاملاتی خود داشته باشید.

صرافی های بازارساز خودکار (Automated Market Maker – AMM)

مدل AMM انقلابی در نحوه کار صرافی های غیرمتمرکز ایجاد کرد. در این مدل، به جای استفاده از دفتر سفارشات سنتی (که در آن خریداران و فروشندگان مستقیماً با هم مطابقت داده می شوند)، از استخرهای نقدینگی (Liquidity Pools) و فرمول های ریاضی برای تعیین قیمت و انجام مبادلات استفاده می شود. این استخرها مجموعه ای از توکن ها هستند که توسط کاربران عادی (موسوم به فراهم کنندگان نقدینگی یا Liquidity Providers – LPs) تأمین می شوند.

وقتی شما در یک صرافی AMM معامله می کنید، در واقع با این استخر نقدینگی معامله می کنید، نه مستقیماً با یک کاربر دیگر. قیمت توکن ها در استخر توسط یک فرمول ریاضی (معمولاً X * Y = K) تعیین می شود که تضمین می کند حاصل ضرب مقدار دو توکن در استخر ثابت باقی بماند. فراهم کنندگان نقدینگی با سپرده گذاری دو توکن با ارزش برابر در استخر، به تامین نقدینگی کمک کرده و در ازای آن، بخشی از کارمزد معاملات انجام شده در آن استخر را دریافت می کنند. اما این روش چالش هایی نیز دارد، از جمله زیان ناپایدار (Impermanent Loss) که زمانی رخ می دهد که نسبت قیمت توکن ها در استخر در مقایسه با زمانی که آن ها را سپرده گذاری کرده اید، تغییر می کند.

• مزایا: سادگی در استفاده، نقدینگی همیشه در دسترس (برخلاف دفتر سفارشات که نیاز به مطابقت سفارش دارد)، دسترسی ۲۴/۷، امکان کسب درآمد برای فراهم کنندگان نقدینگی.
• معایب: اسلیپیج (Slippage) (تفاوت قیمت مورد انتظار و قیمت نهایی به خصوص در معاملات بزرگ یا استخرهای با نقدینگی کم)، زیان ناپایدار برای LPs.

مثال ها: Uniswap، PancakeSwap، SushiSwap، Curve Finance، Balancer.

صرافی های کتاب سفارشات (Order Book DEX)

صرافی های کتاب سفارشات غیرمتمرکز بیشتر به صرافی های متمرکز شباهت دارند. در این مدل، سفارشات خرید و فروش (همراه با قیمت و مقدار مورد نظر) در یک دفتر سفارشات ثبت می شوند و سپس سیستم تلاش می کند تا سفارشات متناسب را با یکدیگر مطابقت دهد. تفاوت اصلی در این است که کل یا بخشی از این دفتر سفارشات و اجرای آن بر روی بلاکچین انجام می شود.

• On-chain Order Book: دفتر سفارشات کاملاً بر روی بلاکچین ذخیره و مدیریت می شود. هرگونه تغییر در سفارش (ثبت، لغو، ویرایش) نیازمند یک تراکنش بلاکچینی و پرداخت Gas Fee است.
• Off-chain Order Book: دفتر سفارشات خارج از بلاکچین مدیریت می شود تا سرعت و کارایی افزایش یابد، اما تسویه نهایی تراکنش ها همچنان بر روی بلاکچین انجام می گیرد. این مدل توازنی بین تمرکززدایی و کارایی ایجاد می کند.

• مزایا: کنترل بیشتر بر قیمت و امکان ثبت سفارشات محدود (Limit Orders)، آشنایی بیشتر برای معامله گران سنتی، در مدل Off-chain سرعت و کارمزد بهتر.
• معایب: نقدینگی کمتر (به خصوص در مدل On-chain به دلیل نیاز به مطابقت مستقیم)، سرعت پایین تر و کارمزد گس بالاتر برای هر تغییر در سفارش (در مدل On-chain).

مثال ها: dYdX (نسخه هیبریدی), Binance DEX (با دفتر سفارش Off-chain و تسویه On-chain).

صرافی های تجمیع کننده نقدینگی (DEX Aggregators)

تجمیع کننده های DEX به خودی خود صرافی نیستند، بلکه پلتفرم هایی هوشمند هستند که نقدینگی را از چندین صرافی غیرمتمرکز مختلف (مانند AMMها و Order Book DEXها) جمع آوری می کنند. هدف اصلی آن ها یافتن بهترین نرخ تبدیل و کمترین اسلیپیج برای کاربران است.

وقتی شما در یک تجمیع کننده سفارش می دهید، این پلتفرم به طور خودکار و هوشمندانه مسیرهای معاملاتی مختلف را در چندین DEX بررسی می کند و سفارش شما را به بخش های کوچک تر تقسیم کرده تا از طریق بهترین مسیرهای ممکن انجام شود. این کار می تواند شامل مسیریابی سفارش از چندین استخر نقدینگی یا حتی چندین بلاکچین باشد.

• مزایا: بهینه سازی قیمت و کاهش اسلیپیج، صرفه جویی در زمان و تلاش برای یافتن بهترین نرخ، دسترسی به نقدینگی عمیق تر.
• معایب: پیچیدگی فنی پشت صحنه (که معمولاً برای کاربر نهایی شفاف است).

مثال ها: 1inch.

صرافی های غیرمتمرکز با تکیه بر قدرت بلاکچین و قراردادهای هوشمند، راهی نوین و آزادانه برای تبادل دارایی های دیجیتال فراهم کرده اند. این پلتفرم ها، چه در قالب بازارسازان خودکار، چه با دفتر سفارشات و چه به عنوان تجمیع کننده نقدینگی، هر کدام تجربه منحصر به فردی را به معامله گران ارائه می دهند.

معیارهای انتخاب بهترین صرافی غیرمتمرکز برای ایرانیان

انتخاب یک صرافی غیرمتمرکز مناسب، به ویژه برای کاربران ایرانی، فراتر از صرفاً پیدا کردن یک پلتفرم برای معامله است. با توجه به شرایط خاص و محدودیت های موجود، معیارهای خاصی وجود دارد که باید با دقت مورد بررسی قرار گیرند تا تجربه ای امن و کارآمد از دنیای DeFi (امور مالی غیرمتمرکز) حاصل شود. در ادامه به مهم ترین این معیارها اشاره می شود:

• عدم نیاز به احراز هویت (KYC): این معیار، شاید مهم ترین اولویت برای کاربران ایرانی باشد. بسیاری از صرافی های متمرکز به دلیل تحریم ها، از ارائه خدمات به کاربران ایرانی خودداری می کنند. DEXهایی که نیازی به احراز هویت ندارند، این امکان را فراهم می کنند که بدون نگرانی از بلوکه شدن دارایی ها یا محدودیت های دسترسی، به معامله بپردازید.
• امنیت و اعتبار: با وجود عدم وجود واسطه مرکزی، امنیت در DEXها همچنان حیاتی است. بررسی سابقه امنیتی پلتفرم، ممیزی های انجام شده بر روی قراردادهای هوشمند (توسط شرکت های معتبر)، و شفافیت کد منبع، نشانه هایی از اعتبار و امنیت یک DEX هستند. اطمینان حاصل کنید که پلتفرم مورد نظر سابقه خوبی در جلوگیری از حملات و باگ های امنیتی دارد.
• نقدینگی و حجم معاملات: نقدینگی بالا به شما اجازه می دهد تا معاملات بزرگ را بدون تجربه اسلیپیج قابل توجه انجام دهید. حجم معاملات نیز نشان دهنده فعالیت بالای کاربران و اعتماد به آن صرافی است. DEXهایی با نقدینگی بالا، تجربه معاملاتی روان تری را فراهم می کنند.
• کارمزد تراکنش و Gas Fee: کارمزدهای شبکه (Gas Fee) و کارمزدهای پروتکل می تواند بر سودآوری معاملات شما تأثیرگذار باشد. انتخاب DEXهایی که بر روی بلاکچین های با کارمزد پایین (مانند Binance Smart Chain, Polygon, Avalanche, Solana) فعالیت می کنند، می تواند به کاهش هزینه های شما کمک کند.
• پشتیبانی از بلاکچین های متنوع: انعطاف پذیری در معامله توکن های مختلف بر روی بلاکچین های گوناگون یک مزیت بزرگ است. صرافی هایی که از چندین شبکه بلاکچین پشتیبانی می کنند، دسترسی شما را به طیف وسیع تری از توکن ها و فرصت های معاملاتی گسترش می دهند.
• رابط کاربری (UI/UX) و سهولت استفاده: یک رابط کاربری ساده، شهودی و کاربرپسند، به ویژه برای مبتدیان، اهمیت زیادی دارد. این موضوع به شما کمک می کند تا به راحتی با پلتفرم ارتباط برقرار کرده و بدون سردرگمی معاملات خود را انجام دهید.
• تنوع توکن ها و امکانات جانبی: برخی DEXها علاوه بر مبادله ساده توکن، امکانات پیشرفته تری مانند Staking، Yield Farming، وام دهی و حتی معاملات اهرمی را ارائه می دهند. اگر به دنبال کسب درآمد بیشتر از دارایی های خود هستید، به این امکانات توجه کنید.
• پشتیبانی IP (با توجه به VPN): با وجود ماهیت غیرمتمرکز، برخی از پروتکل ها ممکن است به دلایل مختلف (فنی یا قانونی) آدرس های IP ایران را مسدود کنند. در چنین مواردی، استفاده از VPN ضروری است. اطمینان حاصل کنید که VPN شما معتبر و پایدار است و به شما امکان دسترسی بدون مشکل را می دهد.

با در نظر گرفتن این معیارها و با رویکردی هوشمندانه، می توان بهترین صرافی غیرمتمرکز را متناسب با شرایط و نیازهای خاص کاربران ایرانی انتخاب کرد و با خیالی آسوده تر در دنیای هیجان انگیز ارزهای دیجیتال فعالیت نمود.

معرفی و بررسی بهترین صرافی های غیرمتمرکز (DEX) برای کاربران ایرانی در 2024-2025

در میان انواع صرافی های غیر متمرکز موجود، برخی پلتفرم ها به دلیل ویژگی های خاص خود، برای کاربران ایرانی جذابیت بیشتری دارند. این صرافی ها عموماً بدون نیاز به احراز هویت عمل می کنند و بر روی بلاکچین هایی با کارمزد پایین تر یا سرعت بالاتر فعالیت دارند. در ادامه به معرفی و بررسی دقیق چند مورد از برجسته ترین صرافی های غیرمتمرکز که می توانند گزینه های مناسبی برای کاربران ایرانی باشند، می پردازیم.

نام صرافی	نوع	بلاکچین های اصلی	توکن بومی	ویژگی برجسته	KYC برای ایرانیان	میانگین کارمزد
Uniswap	AMM	Ethereum, Arbitrum, Optimism, Polygon	UNI	بزرگترین AMM بر بستر اتریوم، نقدینگی بالا	ندارد	متغیر (بستگی به Gas اتریوم)
PancakeSwap	AMM	Binance Smart Chain (BSC)	CAKE	کارمزد کم، سرعت بالا، Staking/Yield Farming	ندارد	پایین (بستگی به Gas BSC)
1inch	Aggregator	Ethereum, BSC, Polygon, Avalanche و…	1INCH	یافتن بهترین قیمت از چندین DEX، بهینه سازی Gas Fee	ندارد	متغیر (بهینه شده)
dYdX	Order Book (Hybrid)	Starkware (Layer 2)	DYDX	معاملات اهرمی و فیوچرز، مناسب تریدرهای حرفه ای	ندارد	پایین (Layer 2)
SushiSwap	AMM	Ethereum, BSC, Polygon, Avalanche و…	SUSHI	فورک Uniswap با امکانات بیشتر، Yield Farming	ندارد	متغیر
Curve Finance	AMM	Ethereum, Polygon, Avalanche, Arbitrum و…	CRV	تخصص در استیبل کوین ها، اسلیپیج بسیار کم	ندارد	پایین
Balancer	AMM	Ethereum, Polygon, Arbitrum	BAL	استخرهای نقدینگی منعطف و ترکیبی، مدیریت پورتفولیو	ندارد	متغیر
Binance DEX	Order Book	Binance Chain (BNB Chain)	BNB	سرعت بالا، کارمزد کم (اما نیاز به VPN)	ندارد (اما IP block)	پایین
Trader Joe	AMM	Avalanche	JOE	سرعت و کارمزد مناسب در Avalanche، Yield Farming	ندارد	پایین
Raydium	AMM	Solana	RAY	سرعت بسیار بالا، کارمزد پایین در Solana	ندارد	بسیار پایین
IDEX	Order Book (Hybrid)	Ethereum, BSC, Polygon	IDEX	معاملات همزمان، ویژگی های CEX-مانند	ندارد	متغیر
KyberSwap	AMM/Aggregator	Ethereum, BSC, Polygon, Avalanche و…	KNC	تایید آنی تراکنش، پشتیبانی از چندین بلاکچین	ندارد	متغیر

Uniswap (یونی سواپ)

یونی سواپ به عنوان یکی از پیشگامان و بزرگترین صرافی های غیر متمرکز مبتنی بر مدل AMM در بلاکچین اتریوم شناخته می شود. این صرافی با نقدینگی بسیار بالا و طیف وسیعی از توکن های ERC-20، تجربه معاملاتی روان و کارآمدی را ارائه می دهد. کاربران می توانند به راحتی دارایی های خود را مبادله کنند یا با تأمین نقدینگی در استخرهای آن، از کارمزد معاملات کسب درآمد کنند. توکن بومی این پلتفرم، UNI، به دارندگان خود حق رأی در تصمیم گیری های حاکمیتی پروتکل را می دهد.

PancakeSwap (پنکیک سواپ)

پنکیک سواپ محبوب ترین AMM بر بستر Binance Smart Chain (BSC) است. ویژگی برجسته آن کارمزدهای بسیار پایین و سرعت بالای تراکنش ها است که آن را به گزینه ای جذاب برای کاربران تبدیل کرده است. علاوه بر مبادله توکن های BEP-20، پنکیک سواپ امکانات گسترده ای مانند Staking (قراردادن توکن ها برای کسب پاداش)، Yield Farming (کشت سود) و حتی لاتاری و NFT را ارائه می دهد. توکن بومی CAKE قلب تپنده این اکوسیستم است.

1inch (وان اینچ)

وان اینچ یک صرافی نیست، بلکه یک تجمیع کننده نقدینگی (Aggregator) است. این پلتفرم هوشمندانه نقدینگی را از ده ها صرافی غیرمتمرکز مختلف جمع آوری می کند تا بهترین نرخ ممکن و کمترین اسلیپیج را برای هر معامله به کاربران ارائه دهد. 1inch با تجزیه سفارشات بزرگ به بخش های کوچک تر و مسیریابی آن ها از طریق مسیرهای بهینه، به کاربران کمک می کند تا در هزینه ها صرفه جویی کرده و از کارآمدترین روش معامله بهره مند شوند. این پلتفرم از بلاکچین های متعددی پشتیبانی می کند و توکن بومی آن 1INCH است.

dYdX (دی وای دی ایکس)

dYdX یکی از پیشرفته ترین صرافی های غیرمتمرکز است که بر معاملات اهرمی (Leverage Trading) و فیوچرز تمرکز دارد. این پلتفرم از یک مدل دفتر سفارشات هیبریدی بهره می برد که بخشی از آن خارج از زنجیره و بخش نهایی بر روی بلاکچین Starkware (یک راهکار لایه 2 اتریوم) انجام می شود. این رویکرد سرعت بالا و کارمزدهای پایین را به همراه دارد و آن را به گزینه ای ایده آل برای تریدرهای حرفه ای تبدیل کرده است. توکن DYDX برای حاکمیت و کاهش کارمزدها استفاده می شود.

SushiSwap (سوشی سواپ)

سوشی سواپ در ابتدا به عنوان یک فورک از Uniswap آغاز به کار کرد، اما با ارائه ویژگی ها و نوآوری های بیشتر، جایگاه خود را در اکوسیستم DeFi مستحکم ساخت. این AMM نیز امکان مبادله توکن ها، تامین نقدینگی و Yield Farming را فراهم می کند. سوشی سواپ به سرعت به بلاکچین های مختلف گسترش یافت و توکن بومی SUSHI نقش مهمی در حاکمیت و پاداش دهی به کاربران ایفا می کند.

Curve Finance (کرو فایننس)

کرو فایننس به طور تخصصی بر مبادله استیبل کوین ها و توکن هایی با ارزش مشابه تمرکز دارد. این صرافی با فرمول های ریاضی پیشرفته خود، اسلیپیج را در مبادلات استیبل کوین به حداقل می رساند و آن را به یکی از کارآمدترین پلتفرم ها برای این نوع دارایی ها تبدیل کرده است. تامین نقدینگی در Curve برای استیبل کوین ها معمولاً ریسک کمتری از نظر Impermanent Loss دارد. توکن CRV برای حاکمیت و پاداش دهی به فراهم کنندگان نقدینگی استفاده می شود.

Balancer (بالانسر)

بالانسر یک AMM با رویکردی منعطف تر نسبت به استخرهای نقدینگی است. برخلاف Uniswap که نسبت ۵۰/۵۰ توکن ها را در استخر الزامی می کند، Balancer امکان ایجاد استخرهای نقدینگی چندگانه با وزن های مختلف (حداکثر ۸ توکن) را فراهم می کند. این ویژگی به کاربران اجازه می دهد تا پورتفولیوی خود را به صورت غیرمتمرکز مدیریت کرده و از کارمزدهای معاملاتی کسب درآمد کنند. توکن BAL نیز برای حاکمیت پروتکل به کار می رود.

Binance DEX (بایننس دکس)

بایننس دکس بر بستر Binance Chain (که اکنون بخشی از BNB Chain است) توسعه یافته و از مدل دفتر سفارشات استفاده می کند. این صرافی به دلیل سرعت بالای تراکنش ها و کارمزد پایین خود معروف است. اگرچه ساختار آن غیرمتمرکز است و کنترل دارایی ها در اختیار کاربر است، اما به دلیل ارتباط با برند Binance، برخی از کاربران ایرانی ممکن است با محدودیت های IP مواجه شوند و برای دسترسی نیاز به VPN معتبر داشته باشند. توکن BNB در این اکوسیستم برای پرداخت کارمزدها استفاده می شود.

Trader Joe (تریدر جو)

تریدر جو یک AMM محبوب است که بر روی بلاکچین Avalanche فعالیت می کند. این صرافی به دلیل سرعت بالا و کارمزدهای مناسب شبکه Avalanche، تجربه کاربری بسیار خوبی را ارائه می دهد. علاوه بر مبادلات توکن، Trader Joe امکانات گسترده ای از جمله Staking، Yield Farming و حتی وام دهی را نیز فراهم کرده است. توکن JOE در این اکوسیستم نقش حاکمیتی و پاداش دهی دارد.

Raydium (ریدیوم)

ریدیوم یک AMM پیشرو در بلاکچین Solana است که به دلیل سرعت بسیار بالا و کارمزدهای فوق العاده پایین خود برجسته است. این پلتفرم از قدرت و مقیاس پذیری سولانا بهره می برد تا تجربه معاملاتی بی نظیری را ارائه دهد. Raydium با ادغام با دفتر سفارشات مرکزی Serum، نقدینگی عمیق تری را برای کاربران فراهم می کند و علاوه بر مبادلات، امکان Yield Farming و Staking نیز در آن وجود دارد. توکن RAY برای حاکمیت و پاداش دهی استفاده می شود.

IDEX (آی دی ای ایکس)

IDEX یک صرافی غیرمتمرکز با مدل دفتر سفارشات هیبریدی است که در ابتدا بر بستر اتریوم و سپس بر روی BSC و Polygon نیز گسترش یافت. این پلتفرم تلاش می کند تا بهترین ویژگی های صرافی های متمرکز (مانند معاملات همزمان و دفتر سفارشات) را با امنیت و خودمالکی صرافی های غیرمتمرکز ترکیب کند. IDEX امکاناتی مانند ثبت سفارشات محدود و لغو آن ها قبل از اجرا را ارائه می دهد که کنترل بیشتری به تریدرها می بخشد. توکن IDEX در این اکوسیستم کاربردهای مختلفی دارد.

KyberSwap (کایبر سواپ)

KyberSwap یک پلتفرم مبادلاتی است که هم به عنوان AMM و هم به عنوان تجمیع کننده نقدینگی عمل می کند. این صرافی از چندین شبکه بلاکچین از جمله اتریوم، BSC، Polygon و Avalanche پشتیبانی می کند و تلاش می کند تا بهترین نرخ ها و نقدینگی را برای کاربران فراهم آورد. یکی از نقاط قوت KyberSwap، قابلیت تایید آنی تراکنش ها و تجربه کاربری روان آن است. توکن KNC نقش حاکمیتی در این اکوسیستم دارد و به کاربران امکان مشارکت در تصمیم گیری ها را می دهد.

راهنمای عملی: نحوه شروع کار با صرافی های غیرمتمرکز (DEX)

ورود به دنیای صرافی های غیرمتمرکز ممکن است در ابتدا کمی پیچیده به نظر برسد، اما با یک راهنمای گام به گام و ساده، به سرعت می توانید با آن آشنا شوید. در این بخش، نحوه شروع کار با یک DEX را به شکلی کاربردی و تجربه محور توضیح می دهیم تا حتی افراد تازه کار نیز بتوانند به راحتی از انواع صرافی های غیر متمرکز بهره مند شوند.

گام 1: انتخاب و راه اندازی کیف پول دیجیتال

قلب تپنده هر فعالیت در دنیای DeFi، کیف پول دیجیتال شماست. برخلاف صرافی های متمرکز که دارایی شما را نگهداری می کنند، در DEXها، دارایی ها مستقیماً در کیف پول شخصی شما باقی می مانند. بنابراین، انتخاب یک کیف پول امن و مناسب اولین و مهمترین گام است.

کیف پول های Non-Custodial (که کنترل کلیدهای خصوصی در دست خودتان است) بهترین گزینه برای کار با DEXها هستند. از جمله معروف ترین آن ها می توان به MetaMask (برای اتریوم و شبکه های سازگار با EVM)، Trust Wallet (کیف پول موبایلی چند ارزی) و کیف پول های سخت افزاری مانند Ledger یا Trezor اشاره کرد که بالاترین سطح امنیت را فراهم می کنند.

پس از نصب کیف پول، حتماً عبارت بازیابی (Seed Phrase) خود را در مکانی امن و آفلاین یادداشت و نگهداری کنید. این عبارت، کلید دسترسی به تمام دارایی های شماست و از دست دادن آن به معنی از دست دادن دائمی سرمایه تان خواهد بود. هیچ گاه آن را با کسی به اشتراک نگذارید و در محیط های آنلاین ذخیره نکنید.

گام 2: تأمین مالی کیف پول

برای شروع معامله در یک صرافی غیرمتمرکز، کیف پول شما باید دارای ارز دیجیتال باشد. رایج ترین روش برای این کار، خرید ارز دیجیتال (مانند تتر USDT یا اتریوم ETH) از یک صرافی متمرکز (چه ایرانی و چه خارجی) و سپس انتقال آن به کیف پول شخصی شماست. این فرآیند به شرح زیر است:

1. در یک صرافی متمرکز که از ریال پشتیبانی می کند (برای کاربران ایرانی) یا از طریق کارت بانکی (برای صرافی های خارجی)، ارز دیجیتال مورد نظر خود را خریداری کنید.
2. آدرس کیف پول دیجیتال خود را از اپلیکیشن یا افزونه کیف پول کپی کنید. دقت کنید که شبکه انتقال را به درستی انتخاب کنید (مثلاً ERC20 برای اتریوم یا BEP20 برای بایننس اسمارت چین) تا دارایی های شما از بین نرود.
3. ارز خریداری شده را از صرافی متمرکز به آدرس کیف پول شخصی خود منتقل کنید. پس از چند دقیقه، موجودی شما در کیف پول قابل مشاهده خواهد بود.

گام 3: اتصال کیف پول به DEX

اکنون که کیف پول شما آماده است، زمان اتصال آن به صرافی غیرمتمرکز فرا رسیده است. این فرآیند معمولاً بسیار ساده است:

1. به وب سایت صرافی غیرمتمرکز مورد نظر خود بروید (مثلاً uniswap.org).
2. دکمه Connect Wallet یا Launch App را پیدا کرده و روی آن کلیک کنید.
3. لیستی از کیف پول های پشتیبانی شده نمایش داده می شود. کیف پول خود (مثلاً MetaMask) را انتخاب کنید.
4. کیف پول شما یک پنجره پاپ آپ باز می کند که از شما می خواهد اجازه اتصال به وب سایت را صادر کنید. روی Connect یا تأیید کلیک کنید.
5. پس از تأیید، کیف پول شما به صرافی متصل می شود و موجودی دارایی هایتان در رابط کاربری DEX قابل مشاهده خواهد بود.

گام 4: انجام مبادله (Swap) و سایر فعالیت ها

پس از اتصال موفقیت آمیز، می توانید به راحتی معاملات خود را آغاز کنید:

1. در بخش Swap صرافی، توکنی که می خواهید بفروشید (From) و توکنی که می خواهید بخرید (To) را انتخاب کنید.
2. مقدار توکن مورد نظر برای مبادله را وارد کنید. سیستم به صورت خودکار مقدار توکن دریافتی را به شما نمایش می دهد.
3. به کارمزد Gas Fee و اسلیپیج توجه کنید. می توانید تنظیمات اسلیپیج را در صورت نیاز تغییر دهید، اما این کار ممکن است منجر به شکست تراکنش شود.
4. روی دکمه Swap یا Confirm Swap کلیک کنید.
5. کیف پول شما دوباره یک پنجره تأیید باز می کند که جزئیات تراکنش و Gas Fee را نشان می دهد. پس از بررسی، تراکنش را تأیید کنید.

تراکنش شما به بلاکچین ارسال می شود و پس از تأیید توسط ماینرها (یا اعتبارسنج ها)، توکن های جدید به کیف پول شما واریز خواهند شد. علاوه بر مبادله، می توانید در برخی DEXها در فعالیت هایی مانند تامین نقدینگی (Liquidity Providing) برای کسب کارمزد یا Staking و Yield Farming برای کسب سود بیشتر شرکت کنید. این فعالیت ها معمولاً در بخش های جداگانه Pool یا Farm در رابط کاربری صرافی قابل دسترسی هستند.

چالش ها و نکات مهم برای کاربران ایرانی در استفاده از DEXها

با وجود مزایای بی شمار صرافی های غیرمتمرکز برای کاربران ایرانی، همچنان چالش ها و نکات مهمی وجود دارد که باید به آن ها توجه کرد. آشنایی با این موارد، می تواند به شما در مسیریابی امن و موفق در دنیای DeFi کمک کند.

محدودیت های IP و استفاده از VPN

اگرچه DEXها ذاتاً غیرمتمرکز هستند و هدفشان حذف واسطه ها و محدودیت هاست، اما برخی از پروتکل ها یا زیرساخت های آن ها ممکن است به دلیل سیاست های توسعه دهندگان یا سرویس های ابری مورد استفاده، آدرس های IP خاصی را مسدود کنند. از آنجایی که ایران تحت تحریم های بین المللی قرار دارد، برخی از این پروتکل ها ممکن است به طور خودکار یا عمدی، IPهای ایران را محدود کنند. بنابراین، برای کاربران ایرانی، استفاده از یک VPN معتبر و با کیفیت تقریباً ضروری است.

انتخاب VPN باید با دقت انجام شود. VPNهای رایگان اغلب ناپایدار هستند، سرعت پایینی دارند، و مهمتر از همه، ممکن است امنیت اطلاعات شما را به خطر بیندازند. یک VPN پولی و با IP ثابت (Dedicated IP) توصیه می شود، چرا که تغییر مداوم IP می تواند در برخی پلتفرم ها به عنوان فعالیت مشکوک شناسایی شود و منجر به محدودیت دسترسی گردد. همیشه از VPNی استفاده کنید که ترافیک شما را رمزنگاری کند و سوابق فعالیت هایتان را نگهداری نکند (No-Log Policy).

ریسک های امنیتی

صرافی های غیرمتمرکز مسئولیت امنیت دارایی ها را کاملاً بر عهده کاربر می گذارند، که این خود یک شمشیر دولبه است. این موضوع به معنای مسئولیت کامل کاربر در قبال امنیت کیف پول شخصی و آگاهی از خطرات است:

• حملات فیشینگ (Phishing) و وب سایت های جعلی: کلاهبرداران اغلب وب سایت های جعلی صرافی های غیرمتمرکز یا کیف پول ها را ایجاد می کنند. همیشه آدرس URL را بررسی کرده و مطمئن شوید که در سایت اصلی هستید.
• باگ های احتمالی در قراردادهای هوشمند: با وجود ممیزی های امنیتی، هیچ قرارداد هوشمندی 100% بدون نقص نیست. باگ ها می توانند منجر به از دست رفتن دارایی ها شوند. تحقیق در مورد سابقه ممیزی های امنیتی پروتکل اهمیت دارد.
• نگهداری از Seed Phrase: همانطور که قبلاً ذکر شد، عبارت بازیابی کیف پول شما کلید همه دارایی هایتان است. از دست دادن یا فاش شدن آن به معنی از دست دادن کامل سرمایه است.

فقدان پشتیبانی مشتری متمرکز

یکی از پیامدهای اصلی ماهیت غیرمتمرکز DEXها، نبود یک تیم پشتیبانی مرکزی است که در صورت بروز مشکل، بتوانید با آن ها تماس بگیرید. اگر در انجام تراکنش اشتباهی رخ دهد، توکنی را به آدرس اشتباهی بفرستید یا با باگ فنی مواجه شوید، معمولاً هیچ مرجع پاسخگویی وجود ندارد. شما باید برای یافتن راه حل به جوامع آنلاین، مستندات پروتکل و انجمن های کاربری مراجعه کنید.

وضعیت قانونی

وضعیت قانونی صرافی های غیرمتمرکز در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، هنوز در منطقه ای خاکستری قرار دارد. قوانین مربوط به ارزهای دیجیتال و DeFi در حال توسعه هستند و ممکن است در آینده تغییر کنند. کاربران باید از ریسک های قانونی احتمالی آگاه باشند و همیشه تحقیقات لازم را انجام دهند.

پیچیدگی برای مبتدیان

برای افرادی که تازه وارد دنیای ارزهای دیجیتال شده اند، مفاهیم مربوط به کیف پول های Non-Custodial، Gas Fee، اسلیپیج، تامین نقدینگی و قراردادهای هوشمند می تواند پیچیده و دلهره آور باشد. برای استفاده مؤثر و ایمن از DEXها، نیاز به یک دانش فنی اولیه و درک عمیق تر از نحوه کار بلاکچین و DeFi وجود دارد. آموزش و تحقیق مداوم، بهترین راه برای غلبه بر این چالش است.

نتیجه گیری

در این سفر به دنیای انواع صرافی های غیر متمرکز، آموختیم که این پلتفرم ها چگونه دروازه ای جدید و هیجان انگیز را به سوی آزادی مالی و مشارکت بی واسطه در اقتصاد دیجیتال گشوده اند. از صرافی های بازارساز خودکار (AMM) که با استخرهای نقدینگی خود جریانی دائمی از مبادلات را ممکن می سازند، تا صرافی های دفتر سفارشات (Order Book DEX) که کنترل دقیق تری بر معاملات ارائه می دهند، و تجمیع کننده های نقدینگی (DEX Aggregators) که به دنبال بهترین نرخ ها برای شما هستند، هر یک مزایای خاص خود را دارند.

برای کاربران ایرانی، DEXها فراتر از یک گزینه صرف، به راهکاری ضروری برای عبور از محدودیت های ناشی از تحریم ها تبدیل شده اند. عدم نیاز به احراز هویت، حفظ کنترل کامل بر دارایی ها، و دسترسی جهانی از جمله مزایای کلیدی هستند که این صرافی ها را در کانون توجه قرار داده است. با این حال، استفاده از این پلتفرم ها نیز خالی از چالش نیست. مسائلی مانند نیاز به VPN معتبر، آگاهی کامل از ریسک های امنیتی (فیشینگ و باگ های قرارداد هوشمند)، نبود پشتیبانی مشتری متمرکز و پیچیدگی های فنی اولیه، همگی نیازمند تحقیق، آموزش و احتیاط فراوان هستند.

آینده DeFi و صرافی های غیرمتمرکز روشن به نظر می رسد. با نوآوری های مداوم و توسعه راهکارهای لایه 2، این پلتفرم ها در حال غلبه بر چالش های مقیاس پذیری و کارمزد بالا هستند و به سمت ارائه تجربه ای روان تر و کاربرپسندتر حرکت می کنند. برای هر فردی که قصد ورود به این عرصه را دارد، مسلح شدن به دانش کافی و رویکردی محتاطانه، سنگ بنای موفقیت خواهد بود. همواره به یاد داشته باشید که در دنیای غیرمتمرکز، امنیت دارایی های شما به طور کامل در دستان خودتان است و هیچ نهاد مرکزی مسئولیت آن را بر عهده نخواهد گرفت. بنابراین، با چشمانی باز و آگاهی کامل قدم بردارید.

سوالات متداول

آیا صرافی های غیرمتمرکز کاملاً بدون ریسک هستند؟

خیر، هیچ پلتفرم مالی کاملاً بدون ریسک نیست. صرافی های غیرمتمرکز نیز با ریسک هایی مانند باگ در قراردادهای هوشمند، حملات فیشینگ به کیف پول های شخصی، زیان ناپایدار برای تامین کنندگان نقدینگی و فقدان پشتیبانی مرکزی مواجه هستند. کنترل کامل بر دارایی ها مسئولیت کامل را نیز به همراه دارد.

برای استفاده از DEX به چه چیزهایی نیاز دارم؟

برای استفاده از یک صرافی غیرمتمرکز، ابتدا به یک کیف پول دیجیتال غیرحضانتی (Non-Custodial) مانند MetaMask یا Trust Wallet نیاز دارید. سپس باید کیف پول خود را با ارز دیجیتال (مانند اتریوم یا تتر) شارژ کنید تا بتوانید کارمزد تراکنش ها (Gas Fee) را بپردازید و مبادلات خود را انجام دهید.

آیا معاملات در DEX شامل مالیات می شود؟

بله، در بسیاری از حوزه های قضایی، معاملات ارز دیجیتال، چه در صرافی های متمرکز و چه غیرمتمرکز، مشمول مالیات بر سود سرمایه هستند. قوانین مالیاتی بستگی به کشور محل اقامت شما دارد و باید با یک متخصص مالی در این زمینه مشورت کنید.

کدام صرافی غیرمتمرکز برای استیبل کوین ها بهتر است؟

صرافی Curve Finance به طور خاص برای مبادله استیبل کوین ها طراحی شده است. این صرافی با الگوریتم های بهینه خود، کمترین اسلیپیج و کارمزد را برای مبادلات استیبل کوین ها ارائه می دهد و به همین دلیل گزینه ایده آلی برای این نوع دارایی ها محسوب می شود.

چگونه می توانم از طریق DEX سود کسب کنم (غیر از ترید)؟

علاوه بر ترید، می توانید از طریق تامین نقدینگی (Liquidity Providing) در استخرهای AMM و کسب کارمزد تراکنش ها، یا از طریق Yield Farming و Staking که پاداش های بیشتری را در ازای قفل کردن دارایی هایتان ارائه می دهند، در DEXها سود کسب کنید.

آیا می توانم با ریال در صرافی غیرمتمرکز معامله کنم؟

خیر، صرافی های غیرمتمرکز از ارزهای فیات (مانند ریال) پشتیبانی نمی کنند. برای معامله در DEX، ابتدا باید ریال خود را از طریق یک صرافی متمرکز ایرانی به ارز دیجیتال (مانند تتر) تبدیل کرده و سپس آن را به کیف پول شخصی خود منتقل کنید تا در صرافی غیرمتمرکز قابل استفاده باشد.