قانون جدید سکه مهریه

در فضای پرابهام قوانین مربوط به مهریه، بسیاری از زوجین و خانواده ها با این پرسش روبرو هستند که آیا قانون جدیدی برای سکه مهریه تصویب شده است یا خیر. پاسخ صریح این است که در حال حاضر، طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه از ۱۱۰ به ۱۴ سکه، هنوز در حد یک پیشنهاد باقی مانده و به تصویب نهایی نرسیده است؛ بنابراین، قانون ۱۱۰ سکه همچنان پابرجا است و زوجه می تواند مهریه خود را تا این سقف با پشتوانه قانونی مطالبه کند، بدون نیاز به اثبات تمکن مالی مرد.

مهریه، به عنوان یکی از مهم ترین ارکان عقد نکاح در فرهنگ ایرانی، همواره موضوعی حساس و پربحث بوده است. این تعهد مالی که از سوی زوج به زوجه در زمان عقد صورت می گیرد، نه تنها پشتوانه ای برای زن محسوب می شود، بلکه نمادی از احترام و تعهد مرد به زندگی مشترک است. با گذشت زمان و تغییرات اجتماعی، اقتصادی و قانونی، ابهامات زیادی پیرامون قوانین مهریه به وجود آمده است. در سال های اخیر، اخبار و شایعاتی درباره قانون جدید سکه مهریه و به خصوص طرح ۱۴ سکه در فضای مجازی و بین مردم دست به دست شده است که موجی از نگرانی ها و سردرگمی ها را برای خانواده ها، به ویژه زوجین جوان، به همراه داشته است.

این مقاله با هدف شفاف سازی و ارائه اطلاعات دقیق و مستند، به بررسی جامع آخرین تحولات و واقعیت های موجود در زمینه قوانین مهریه می پردازد. در ادامه مسیر، با نگاهی به قوانین فعلی، جزئیات طرح های پیشنهادی، روش های مطالبه مهریه، و پاسخ به سوالات کلیدی، تلاش می شود تا ابهامات برطرف شده و راهنمایی عملی برای هر دو طرف ازدواج ارائه شود. این راهنما نه تنها اطلاعات لازم را برای زوجین در شرف ازدواج فراهم می کند، بلکه برای کسانی که در زندگی مشترک هستند یا درگیر پرونده های حقوقی مهریه می باشند، مسیر روشن تری را ترسیم خواهد کرد.

نگاهی به مهریه در بستر فرهنگ و قانون ایران

مهریه در فرهنگ ایرانی، پیوندی عمیق با سنت ها و باورهای دیرینه دارد. از دیرباز، آن را نشانه ای از احترام به زن و پشتوانه ای برای آینده اش می دانستند. اما با گذشت زمان و ورود به عصر جدید، این رسم دیرینه ابعاد قانونی پیچیده تری به خود گرفته است. حال، این سوال پیش می آید که مهریه در چارچوب قوانین کشورمان چه جایگاهی دارد و چه معنایی به خود گرفته است؟

مهریه: از سنت تا تکلیف قانونی

مهریه در حقوق ایران، دین و تعهدی است که به محض جاری شدن صیغه عقد نکاح، بر عهده مرد قرار می گیرد و زن، هر زمان که بخواهد، می تواند آن را مطالبه کند. این موضوع در قوانین شرعی و مدنی ما ریشه دارد و آن را از سایر تعهدات مالی متمایز می کند. اما مهریه تنها یک تعهد مالی نیست؛ در بسیاری از موارد، آن را همچون یک هدیه ارزشمند می بینند که زوج در آغاز زندگی مشترک به همسرش تقدیم می کند. این تعهد، به زن احساس امنیت خاطر می دهد و او را در برابر فراز و نشیب های احتمالی زندگی مشترک، آسوده خاطر می سازد.

اهمیت مهریه در پیوند زناشویی در طول تاریخ تحولات بسیاری را پشت سر گذاشته است. از مهریه های اندک و نمادین در گذشته تا مهریه های سنگین و گاه غیرقابل وصول در دوران معاصر. این تغییرات، خود نشان دهنده چالش های فراوانی است که در جامعه پیرامون این موضوع شکل گرفته اند. گاهی مهریه را اهرمی برای استحکام بخشیدن به بنیان خانواده می دانند و گاهی نیز آن را عاملی برای ایجاد اختلافات و حتی جدایی قلمداد می کنند.

تفاوت ماهیت مهریه به عنوان هدیه و دین نیز از نکاتی است که می تواند در فهم آن کمک کننده باشد. از نظر شرعی، مهریه هدیه ای است که مرد به زن می دهد. اما از منظر حقوقی، این هدیه به یک دین قطعی تبدیل می شود که مرد مکلف به پرداخت آن است. این دوگانگی در ماهیت، گاهی اوقات به برداشت های متفاوتی از مهریه منجر می شود و همین امر، موجب بروز ابهامات در اذهان عمومی و حتی در مراجع قضایی می گردد.

تفاوت های کلیدی در انواع مهریه

تصور کنید در زمان عقد، با دو عبارت کلیدی روبرو می شوید: عندالمطالبه و عندالاستطاعه. شاید در نگاه اول تفاوت چندانی بین آن ها حس نکنید، اما در واقعیت، این دو عبارت مسیر زندگی آینده شما را در مواجهه با مهریه دگرگون خواهند کرد. انتخاب هر یک از این دو نوع مهریه، می تواند تجربه مطالبه و پرداخت آن را به کلی تغییر دهد و بنابراین، شناخت دقیق آن ها برای هر زوجی ضروری به نظر می رسد.

• عندالمطالبه: معنا و آثار آن

  مهریه عندالمطالبه به این معنا است که زن می تواند در هر زمان، حتی لحظاتی پس از عقد، مهریه خود را از همسرش مطالبه کند. در این حالت، بار اثبات توانایی مالی مرد بر عهده زن نیست و مرد مکلف است به محض مطالبه، مهریه را پرداخت کند. اگر مرد از پرداخت امتناع ورزد، زن می تواند از طریق مراجع قانونی (اعم از اداره ثبت یا دادگاه) اقدام به مطالبه کند. یکی از پیامدهای مهم این نوع مهریه، امکان درخواست اعسار از پرداخت مهریه توسط زوج است؛ یعنی اگر مرد توانایی پرداخت یکجا را نداشته باشد، می تواند از دادگاه درخواست تقسیط نماید.

• عندالاستطاعه: شرایط و نقش تمکن مالی

  در مقابل، مهریه عندالاستطاعه شرایط متفاوتی دارد. در این نوع مهریه، زن زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که مرد توانایی مالی برای پرداخت آن را داشته باشد. در واقع، بار اثبات تمکن مالی مرد بر عهده زن است. این بدان معناست که اگر زن بخواهد مهریه خود را مطالبه کند، باید در دادگاه ثابت کند که همسرش توانایی پرداخت دارد. این قید، تا حدودی از مرد حمایت می کند و او را از فشار ناگهانی پرداخت مهریه های سنگین می رهاند. اما در عین حال، ممکن است فرآیند مطالبه مهریه را برای زن دشوارتر و طولانی تر سازد، زیرا باید برای اثبات توانایی مالی مرد، مدارک و شواهد کافی ارائه دهد.

چرا انتخاب نوع مهریه تجربه ای تعیین کننده است؟ تصور کنید یک زوج جوان، بدون آگاهی کافی، مهریه خود را عندالمطالبه تعیین کرده اند. در صورت بروز مشکل و مطالبه مهریه توسط زن، مرد بلافاصله تحت فشار قانونی قرار می گیرد و حتی ممکن است با حکم جلب مواجه شود، مگر اینکه درخواست اعسار دهد. در حالی که اگر مهریه عندالاستطاعه بود، زن مجبور بود ابتدا توان مالی مرد را اثبات کند. این تفاوت ها، تجربه های بسیار متفاوتی را برای هر یک از طرفین در پی خواهد داشت. بنابراین، انتخاب آگاهانه و با مشورت متخصصین حقوقی، در ابتدای زندگی مشترک، می تواند از بسیاری از مشکلات و دلخوری های آینده جلوگیری کند و مسیر را برای یک زندگی باثبات تر هموار سازد.

قانون فعلی مهریه: سقف ۱۱۰ سکه و ضمانت های اجرایی آن

سال هاست که موضوع مهریه با سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی، ورد زبان هاست و ذهن بسیاری از خانواده ها را به خود مشغول کرده است. این قانون، که در ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده مصوب سال ۱۳۹۱ ریشه دارد، نقطه عطفی در مواجهه قانونی با مهریه محسوب می شود. اما این سقف دقیقاً به چه معناست؟ و چه آثاری بر زندگی زوجین می گذارد؟

قانون حمایت از خانواده و ماده ۲۲: تشریح قاعده ۱۱۰ سکه

ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده به روشنی بیان می کند که اگر مهریه در زمان عقد تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات مربوط به اجرای محکومیت های مالی است. این یعنی اگر مرد از پرداخت این میزان مهریه خودداری کند و توانایی مالی او برای پرداخت اثبات شود، می تواند با ضمانت اجرای کیفری، یعنی حبس، مواجه شود. این تجربه، برای بسیاری از مردان و خانواده هایشان بسیار تلخ و دشوار بوده است.

پیامدهای عدم پرداخت تا سقف ۱۱۰ سکه می تواند بسیار جدی باشد. زنی که مهریه خود را تا این سقف مطالبه می کند، در صورت عدم پرداخت از سوی مرد و احراز توانایی مالی او، می تواند درخواست جلب و حبس همسرش را از دادگاه داشته باشد. این امر، نوعی اهرم فشار قانونی برای تضمین حقوق زن است و به او امکان می دهد تا در برابر تعلل مرد، از پشتیبانی قانون برخوردار شود.

اما داستان برای مهریه های بیش از ۱۱۰ سکه متفاوت است. اگر مهریه زنی، بیش از این سقف تعیین شده باشد، در خصوص مازاد بر ۱۱۰ سکه، تنها ملائت یا همان تمکن مالی زوج ملاک پرداخت است. این به آن معناست که برای سکه های بالاتر از ۱۱۰ عدد، زن باید در دادگاه ثابت کند که مرد توانایی پرداخت آن مبلغ اضافی را دارد. این موضوع، فرآیند مطالبه را برای زن پیچیده تر و طولانی تر می کند، زیرا او باید برای هر سکه اضافی، مدارک و شواهد قوی برای اثبات تمکن مالی همسرش ارائه دهد. این تجربه برای زن، می تواند گاهی ناامیدکننده باشد، زیرا جمع آوری این اسناد و مدارک، خود مستلزم صرف وقت و هزینه است.

ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده، سقف ۱۱۰ سکه را برای اعمال ضمانت اجرای کیفری تعیین کرده است. این بدان معناست که تا این سقف، عدم پرداخت مهریه می تواند منجر به حبس مرد شود، اما برای مبالغ بیشتر، اثبات تمکن مالی مرد بر عهده زوجه خواهد بود.

محاسبه ارزش مهریه: نرخ روز و ملاحظات قانونی

یکی از دغدغه های همیشگی در مطالبه مهریه، نحوه محاسبه ارزش آن است. آیا مهریه بر اساس نرخ روز عقد محاسبه می شود یا نرخ روز مطالبه؟ قانون به این پرسش پاسخ روشنی داده است: رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است. این یعنی ارزش مهریه بر اساس نرخ روز سکه در زمان مطالبه و پرداخت آن محاسبه می شود. این موضوع، به ویژه با نوسانات شدید قیمت سکه در سال های اخیر، اهمیت دوچندانی پیدا کرده است.

اهمیت نرخ رسمی بانک مرکزی در این میان بسیار حیاتی است. معمولاً دادگاه ها برای محاسبه ارزش روز سکه، به نرخ رسمی اعلامی توسط بانک مرکزی استناد می کنند، نه نرخ بازار آزاد که ممکن است نوسانات بیشتری داشته باشد. این امر به ایجاد ثبات و یکپارچگی در فرآیند قضایی کمک می کند. تصور کنید یک زوج در سال های گذشته مهریه خود را ۱۰۰ سکه تعیین کرده اند. اگر امروز زن بخواهد مهریه اش را مطالبه کند، این ۱۰۰ سکه بر اساس قیمت روز سکه (که می تواند چندین برابر قیمت زمان عقد باشد) برای مرد محاسبه و از او مطالبه می شود. این تجربه برای مرد، می تواند بسیار سنگین و غیرقابل پیش بینی باشد، به خصوص اگر در زمان عقد، ارزش سکه بسیار پایین تر بوده است. این واقعیت، لزوم آگاهی از جزئیات قانونی و مشورت با وکلای متخصص را بیش از پیش آشکار می سازد.

طرح ۱۴ سکه: ابهامات، واقعیت ها و چشم انداز آینده مهریه

در ماه های اخیر، زمزمه هایی درباره قانون جدید مهریه ۱۴ سکه به گوش می رسد که باعث سردرگمی و بحث های فراوانی شده است. آیا واقعاً قرار است مهریه به ۱۴ سکه کاهش یابد؟ این طرح دقیقاً چیست و چه سرنوشتی در پیش دارد؟ در این بخش، به طور مفصل به این ابهامات می پردازیم و واقعیت ها را از شایعات جدا می کنیم.

طرح ۱۴ سکه: پیشنهاد یا قانون؟

در ابتدا باید صراحتاً بیان کرد که قانون جدید مهریه ۱۴ سکه هنوز یک طرح یا لایحه پیشنهادی است و به هیچ عنوان به قانون تصویب شده تبدیل نشده است. این موضوع از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا بسیاری از مردم به اشتباه گمان می کنند که این تغییرات، هم اکنون لازم الاجرا شده اند و ممکن است بر اساس همین برداشت نادرست، تصمیمات مهمی در زندگی خود بگیرند.

هدف اصلی این طرح، محدود کردن ضمانت اجرای کیفری (یعنی حبس) برای مهریه است، نه لغو یا کاهش اصل مهریه. به عبارت دیگر، هدف این است که اگر مردی توان پرداخت مهریه را نداشت، تنها تا سقف ۱۴ سکه با مجازات حبس مواجه شود و برای مبالغ بالاتر، حبس منتفی گردد. این تغییر به منظور کاهش آمار زندانیان مهریه و تعدیل تعهدات مالی زوجین مطرح شده است. تصور کنید مردی به دلیل عدم توانایی پرداخت مهریه، سال ها در زندان بماند. این تجربه، نه تنها برای خود او و خانواده اش دردناک است، بلکه فشار زیادی را بر سیستم قضایی و اجتماعی کشور وارد می کند. طرح ۱۴ سکه، تلاشی برای سبک کردن این بار سنگین است، اما همچنان بر حق زن برای دریافت کامل مهریه (حتی بیش از ۱۴ سکه) تأکید دارد، منتهی روش وصول آن را تغییر می دهد.

سرنوشت طرح در مجلس و شورای نگهبان

این طرح در مراحل مختلفی از بررسی در مجلس شورای اسلامی قرار داشته است. گاهی به صحن علنی آمده و گاهی نیز برای بررسی های بیشتر به کمیسیون های تخصصی ارجاع شده است. آخرین اخبار و تحولات نشان می دهد که تا این لحظه (با توجه به تاریخ نگارش این مقاله)، این طرح به تصویب نهایی نرسیده و بنابراین، توسط شورای نگهبان نیز تأیید و ابلاغ نشده است. این یعنی آنچه در حال حاضر لازم الاجراست، همان قانون ۱۱۰ سکه است.

بررسی شایعات رایج و ارائه پاسخ مستدل به آن ها از اهمیت بالایی برخوردار است. بسیاری از شایعات، این طرح را به عنوان قانون جدید معرفی می کنند که بلافاصله اجرایی شده است و مهریه های گذشته را نیز شامل می شود. اینگونه تصورات نادرست، می تواند باعث سوءتفاهم های جدی و حتی درگیری های خانوادگی شود. پاسخ مستدل این است که هرگونه تغییر قانونی، مراحل مشخصی از جمله تصویب مجلس، تأیید شورای نگهبان و ابلاغ رسمی را طی می کند و تا زمانی که این مراحل کامل نشود، قانون قبلی پابرجا خواهد بود. پس اگر در مجالس یا فضای مجازی شنیدید که قانون ۱۴ سکه تصویب شد، باید با احتیاط برخورد کنید و به دنبال منبع رسمی و معتبر باشید.

تأثیر طرح ۱۴ سکه بر ازدواج های پیشین (عطف به ماسبق شدن)

یکی از حیاتی ترین سوالاتی که با شنیدن هر تغییر قانونی در ذهن ها نقش می بندد، این است که آیا این طرح شامل ازدواج های قبلی نیز می شود؟ در حقوق، اصلی به نام عطف به ماسبق نشدن قوانین وجود دارد. این اصل به این معناست که قوانین جدید معمولاً بر وقایع و قراردادهایی که پیش از تصویب آن ها رخ داده اند، تأثیر نمی گذارند. به عبارت دیگر، حقوق و تعهداتی که در گذشته و بر اساس قوانین آن زمان ایجاد شده اند، با تغییر قانون جدید، از بین نمی روند.

بنابراین، اگر طرح ۱۴ سکه به قانون تبدیل شود، احتمال اینکه شامل ازدواج هایی شود که مهریه آن ها پیش از این تاریخ تعیین شده است و جنبه کیفری آن ها به اجرا گذاشته شده است، بسیار کم است. با این حال، باید در نظر داشت که در مواردی خاص، قانون گذار می تواند برای برخی جنبه ها، اثر عطف به ماسبق قائل شود، اما این موضوع نیازمند تصریح در خود قانون است و اصولاً برای جنبه های کیفری، چنین رویکردی با احتیاط بسیار بیشتری دنبال می شود. این تجربه برای زوجینی که سال هاست درگیر پرونده های مهریه هستند، می تواند پیچیده باشد و پیگیری دقیق اخبار رسمی و مشورت با وکیل متخصص را می طلبد.

نگرانی ها و امیدها پیرامون طرح ۱۴ سکه

طرح ۱۴ سکه، مانند هر تغییر قانونی دیگری، با موجی از انتقادات و حمایت ها روبرو شده است. از یک سو، بسیاری از زنان نگران تضعیف حقوق و امنیت اقتصادی خود هستند. آن ها معتقدند که مهریه، تنها پشتوانه مالی آن ها در صورت بروز اختلاف یا جدایی است و کاهش ضمانت اجرای کیفری آن، این پشتوانه را سست می کند. این نگرانی ها، از تجربیات واقعی زنانی نشأت می گیرد که پس از سال ها زندگی مشترک، خود را در موقعیت آسیب پذیری یافته اند و مهریه را تنها راه احقاق حقوق خود می دانانند.

از سوی دیگر، موافقان طرح استدلال می کنند که این تغییر می تواند به کاهش آمار سوءاستفاده از مهریه به عنوان اهرم فشار کمک کرده و تعادل بیشتری را در حقوق زوجین ایجاد کند. آن ها معتقدند که حبس مرد به دلیل مهریه، مشکلات بیشتری را برای خانواده ها (از جمله فرزندان) به وجود می آورد و باید به جای آن، بر روش های حقوقی و مدنی برای وصول مهریه تأکید شود. این دیدگاه، بیشتر از تجربیات مردانی می آید که خود را در چنبره مهریه های سنگین و بدون توان پرداخت دیده اند و زندان را سرنوشت تلخ خود می پندارند.

طرح ۵ سکه: آیا مهریه به ۵ سکه کاهش می یابد؟ در کنار طرح ۱۴ سکه، گاهی اوقات زمزمه هایی درباره طرح های مشابه، از جمله کاهش مهریه به ۵ سکه نیز شنیده می شود. باید توجه داشت که اینگونه طرح ها نیز در حد پیشنهاد باقی مانده اند و وضعیت تصویب آن ها نامشخص است. پرداختن به جزئیات این طرح ها در این مقاله، تنها به دلیل شفاف سازی و جلوگیری از هرگونه ابهام است. هدف کلی در تمامی این طرح ها، یافتن راهکاری برای مشکلات اجتماعی و قضایی ناشی از مهریه است، اما هنوز هیچ یک به سرانجام نهایی نرسیده اند.

فرآیند مطالبه و پرداخت مهریه: گام ها و ملاحظات حقوقی

وقتی صحبت از مطالبه یا پرداخت مهریه به میان می آید، بسیاری از زوجین و خانواده ها با سوالات و ابهامات زیادی روبرو می شوند. چگونه باید مهریه را مطالبه کرد؟ اگر مرد توانایی پرداخت نداشته باشد چه اتفاقی می افتد؟ و حق ثبت مهریه چیست؟ در این بخش، به بررسی جامع این فرآیند می پردازیم تا مسیر را برای همه روشن سازیم.

مسیرهای قانونی مطالبه مهریه

برای زنی که تصمیم به مطالبه مهریه خود گرفته است، دو مسیر اصلی قانونی وجود دارد که هر یک مزایا و معایب خاص خود را دارند:

1. از طریق اداره ثبت اسناد و املاک:

   این روش معمولاً سریع تر از مراجعه به دادگاه است. زن با مراجعه به اداره ثبت محل وقوع عقد (دفترخانه ای که عقد در آن جاری شده است) می تواند درخواست صدور اجراییه برای مهریه خود را ارائه دهد. اداره ثبت پس از بررسی مدارک، اجراییه را صادر می کند و به مرد ابلاغ می شود. مرد موظف است ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ، مهریه را پرداخت یا اموالی را برای توقیف معرفی کند. در صورت عدم اقدام از سوی مرد، اداره ثبت می تواند اقدام به توقیف اموال وی (در صورت شناسایی) کند.

   مزایا: سرعت بالاتر، عدم نیاز به تشکیل پرونده قضایی اولیه. معایب: هزینه حق ثبت که بر اساس درصدی از ارزش مهریه محاسبه می شود و می تواند مبلغ قابل توجهی باشد.

2. از طریق دادگاه خانواده:

   در صورتی که زن بخواهد همزمان با مطالبه مهریه، سایر دعاوی مربوط به خانواده (مانند طلاق، نفقه، حضانت) را نیز مطرح کند یا اگر اموالی از مرد شناسایی نشده باشد و او توانایی مالی برای پرداخت مهریه را نداشته باشد، می تواند مستقیماً به دادگاه خانواده مراجعه کند. در این روش، زن باید دادخواست مطالبه مهریه را به دادگاه ارائه دهد. دادگاه پس از بررسی و تشکیل جلسات دادرسی، حکم مقتضی را صادر می کند.

   مزایا: امکان پیگیری همزمان سایر دعاوی، مناسب برای مواردی که نیاز به کارشناسی و اثبات تمکن مالی مرد است. معایب: طولانی تر بودن فرآیند، نیاز به وکیل در برخی موارد، پیچیدگی های بیشتر قضایی.

توصیه می شود که معمولاً ابتدا از طریق اداره ثبت اقدام شود، زیرا این مسیر می تواند سریع تر به نتیجه برسد، به ویژه اگر اموالی از مرد شناسایی شده باشد. این تجربه، برای بسیاری از زنان، اولین گام جدی برای احقاق حق خود است و انتخاب مسیر درست، می تواند تأثیر زیادی بر نتیجه نهایی داشته باشد.

اعسار و تقسیط مهریه: مسیری برای زوجین معسر

تصور کنید مردی هستید که با مهریه ای سنگین روبرو شده اید، اما توان پرداخت یکجای آن را ندارید. در چنین شرایطی، قانون راهکاری به نام اعسار از پرداخت مهریه را پیش بینی کرده است. اعسار به معنای ناتوانی مالی است و زوج می تواند با ارائه دادخواست اعسار به دادگاه، از آن درخواست کند که مهریه را به صورت تقسیطی پرداخت کند.

شرایط درخواست اعسار و اثبات عدم توانایی مالی:
مردی که درخواست اعسار می دهد، باید عدم تمکن مالی خود را به دادگاه ثابت کند. این اثبات معمولاً از طریق موارد زیر انجام می شود:

• معرفی حداقل دو شاهد که از وضعیت مالی مرد آگاه باشند و شهادت دهند که او توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد.
• ارائه لیست کامل اموال و دارایی های خود (منقول و غیرمنقول).
• ارائه مدارک مربوط به شغل، درآمد و هزینه های زندگی.

نحوه تعیین پیش قسط و اقساط توسط دادگاه (با توجه به شغل، درآمد و اموال زوج) بسیار مهم است. دادگاه با بررسی دقیق تمامی این موارد، مبلغی را به عنوان پیش قسط و سپس اقساط ماهانه یا دوره ای برای پرداخت مهریه تعیین می کند. این اقساط باید به گونه ای باشد که مرد بتواند با توجه به درآمد و هزینه های ضروری زندگی اش، آن ها را پرداخت کند. این تجربه، برای مرد می تواند نفس گیر باشد، زیرا باید به دقت توانایی های مالی خود را به دادگاه ثابت کند.

پیامدهای عدم پرداخت اقساط (از جمله جلب):
اگر دادگاه با درخواست اعسار مرد موافقت کند و مهریه را تقسیط نماید، مرد موظف است اقساط را به موقع پرداخت کند. در صورتی که مرد از پرداخت حتی یک قسط نیز خودداری کند، زن می تواند با مراجعه به دادگاه، درخواست حکم جلب او را مطرح کند. این یعنی، تقسیط مهریه به معنای سلب مسئولیت از مرد نیست، بلکه تنها نحوه پرداخت را تعدیل می کند و عدم رعایت آن، می تواند پیامدهای قانونی جدی (مانند حبس) را به همراه داشته باشد. این بخش از قانون، به زن این اطمینان را می دهد که حقوق مالی اش حتی در صورت ناتوانی یکجای مرد، به تدریج وصول خواهد شد.

حق ثبت مهریه: هزینه ها و ابهامات مالیاتی

یکی دیگر از مسائلی که در فرآیند مطالبه مهریه مطرح می شود، موضوع حق ثبت مهریه است. این هزینه، مبلغی است که زوجه برای ثبت رسمی درخواست مطالبه مهریه خود در دفاتر رسمی (اداره ثبت) یا مراجع قضایی پرداخت می کند.

توضیح هزینه حق ثبت مهریه در دفاتر رسمی و مراجع قضایی:
حق ثبت زمانی اجرا می شود که زن قصد داشته باشد مهریه خود را به صورت رسمی و قانونی پیگیری کند و برای این منظور، درخواست صدور اجراییه یا ثبت مهریه را ارائه دهد. این هزینه بر اساس درصدی از ارزش کل مهریه (تا سقف معین) محاسبه می شود. معمولاً این درصد حدود ۲.۵ تا ۵ درصد از بهای مهریه است که بر اساس نرخ روز سکه در زمان ثبت تعیین می گردد. این مبلغ، به منظور تضمین اجرای رسمی و قانونی مطالبه مهریه دریافت می شود. برای زنی که در پی مطالبه مهریه است، این هزینه می تواند یک بار مالی اضافی باشد که باید در ابتدای راه آن را تقبل کند.

وضعیت فعلی مالیات بر مهریه در زمان عقد: آیا اجرایی شده است؟
در سال های اخیر، بحث هایی در مورد مالیات بر مهریه و لزوم پرداخت آن در زمان عقد مطرح شده است. این موضوع نگرانی هایی را برای زوجین در شرف ازدواج ایجاد کرده بود. اما باید گفت که تا زمان نگارش این مقاله، هیچ قانون رسمی و اجرایی در مورد اخذ مالیات بر مهریه در زمان عقد به تصویب نرسیده و ابلاغ نشده است. آنچه گاهی به اشتباه مالیات مهریه نامیده می شود، همان حق ثبت است که در صورت مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، باید پرداخت شود. بنابراین، زوجین نیازی نیست نگران پرداخت مالیات جداگانه برای مهریه خود در زمان عقد باشند. این شفاف سازی، بسیاری از زوجین جوان را از سردرگمی و اضطراب بی مورد رها می سازد.

مهریه در شرایط خاص: تعیین، بخشش و فوت

مهریه، تنها یک عدد سکه یا یک مال مشخص نیست؛ در پیچ و خم های زندگی و در شرایط خاص، ابعاد متفاوتی به خود می گیرد. گاهی ممکن است اصلا مهریه ای در عقد تعیین نشود، گاهی زن تصمیم به بخشش آن می گیرد و گاهی نیز با فوت یکی از زوجین، سرنوشت مهریه دستخوش تغییر می شود. هر یک از این سناریوها، تجربه های حقوقی و عاطفی خاص خود را به همراه دارد.

مهریه عندالمثل و عندالمتعه: وقتی مهریه تعیین نشده است

تصور کنید عقد نکاحی جاری شده است، اما بنا به دلایلی، در سند ازدواج مهریه ای برای زوجه تعیین نشده است. آیا در این صورت، زن از حق مهریه محروم می شود؟ خیر، قانون برای چنین شرایطی نیز راهکار پیش بینی کرده است. در این حالت، دو مفهوم مهرالمثل و مهرالمتعه مطرح می شود:

• مهرالمثل: اگر مهریه در عقد تعیین نشده باشد و قبل از نزدیکی (رابطه زناشویی) طلاق صورت نگیرد، پس از نزدیکی و در صورت طلاق یا فوت، دادگاه با توجه به شان زن (شامل تحصیلات، موقعیت اجتماعی، وضعیت خانوادگی و سایر معیارهای عرفی) و وضعیت مالی مرد، مهریه ای به نام مهرالمثل برای زن تعیین می کند. این یعنی، زن به ازای شان و موقعیت خود در جامعه و با توجه به توانایی مالی همسرش، مستحق دریافت مهریه خواهد بود. این تجربه برای زن، می تواند فرصتی برای احقاق حق در شرایطی غیرمنتظره باشد.
• مهرالمتعه: اگر مهریه در عقد تعیین نشده باشد و پیش از نزدیکی، مرد زن را طلاق دهد، در این صورت، مرد باید مبلغی را تحت عنوان مهرالمتعه به زن بپردازد. تعیین مهرالمتعه بر اساس توانایی مالی مرد صورت می گیرد و ربطی به شان زن ندارد. به عبارت ساده تر، مرد باید زن را از نظر مالی مُتعه یا بهره مند سازد، تا در این جدایی نابهنگام، زن با مشکل مالی روبرو نشود. این قانون، حمایت حداقلی از زن را در شرایط طلاق قبل از نزدیکی تضمین می کند.

این موارد نشان می دهد که حتی در صورت عدم تعیین مهریه در زمان عقد، قانون از حقوق زن دفاع می کند. اما این موضوع، با طرح کاهش ضمانت اجرای کیفری به ۱۴ سکه تفاوت دارد و نباید با آن اشتباه گرفته شود. سقف ۱۴ سکه مربوط به جنبه حبس برای عدم پرداخت مهریه ای است که قبلاً تعیین شده، نه تعیین خود مهریه در صورت عدم ذکر آن در عقد.

بخشش مهریه (ابراء): تصمیمی با پیامدهای حقوقی

گاهی اوقات زن بنا به دلایل شخصی، عاطفی یا حتی برای حفظ زندگی مشترک، تصمیم می گیرد تمام یا بخشی از مهریه خود را به همسرش ببخشد. این عمل در حقوق به ابراء ذمه یا بذل مهریه معروف است. اما آیا این بخشش همواره قطعی است و زن نمی تواند از آن رجوع کند؟

توضیح ابراء و امکان رجوع یا عدم رجوع:
اگر زن مهریه خود را ابراء کند، یعنی ذمه مرد را از پرداخت مهریه بری کند، این بخشش قطعی و غیرقابل رجوع است. تصور کنید زنی با رضایت کامل، به دفترخانه مراجعه کرده و مهریه اش را ابراء می کند. پس از آن، دیگر نمی تواند به آن مهریه رجوع کند، حتی اگر بعدها از تصمیم خود پشیمان شود. این تجربه، نشان دهنده اهمیت و جدیت عمل ابراء در حقوق است.

اما اگر زن مهریه خود را بذل کند (مثلاً در ازای طلاق خلع)، این بخشش ممکن است در شرایط خاصی (مانند رجوع مرد از طلاق رجعی در دوران عده) قابل رجوع باشد. بنابراین، برای بخشش مهریه، حتماً باید با یک وکیل متخصص مشورت کرد تا از پیامدهای حقوقی آن به طور کامل آگاه شد و از هرگونه پشیمانی و مشکل در آینده جلوگیری کرد. این تصمیم، باید با آگاهی کامل از تمامی جنبه های آن اتخاذ شود.

فوت زوجه یا زوج و سرنوشت مهریه

یکی از سوالات مهم دیگر این است که اگر یکی از زوجین فوت کند، چه بر سر مهریه می آید؟ آیا مهریه از بین می رود یا کماکان قابل مطالبه است؟

• فوت زوجه: اگر زن فوت کند، مهریه او از بین نمی رود. مهریه، همانطور که اشاره شد، یک دین بر عهده مرد است. بنابراین، در صورت فوت زن، ورثه او (پدر، مادر، فرزندان) می توانند برای مطالبه مهریه از ترکه مرد اقدام کنند. این یعنی مهریه، همچون سایر اموال متوفی، به ورثه او ارث می رسد. این تجربه برای مردی که همسرش را از دست داده، می تواند علاوه بر غم از دست دادن همسر، با بار مسئولیت پرداخت مهریه به ورثه او نیز همراه باشد.
• فوت زوج: اگر مرد فوت کند نیز، مهریه از بین نمی رود. در این صورت، زن می تواند مهریه خود را از ماترک (اموال به جا مانده) مرد مطالبه کند. در واقع، پرداخت مهریه قبل از تقسیم ارث بین وراث، از دارایی های مرد متوفی کسر می شود. این حق، از جمله بدهی های ممتازی است که باید پیش از سایر دیون و تقسیم ارث پرداخت شود. این تجربه برای زن، حتی پس از فوت همسر، اطمینان خاطری را به همراه دارد که حقوق مالی اش کماکان حفظ شده است.

این جنبه ها از مهریه نشان می دهد که این تعهد مالی، حتی فراتر از طول عمر زوجین، ابعاد حقوقی و قانونی خود را حفظ می کند و به نوعی، میراثی است که در بطن زندگی مشترک شکل می گیرد و پیامدهای آن تا سال ها ادامه خواهد داشت. آگاهی از این جزئیات، می تواند از بروز اختلافات و سوءتفاهمات در آینده جلوگیری کند.

نتیجه گیری

در طول این مقاله، به بررسی جامع و دقیقی از موضوع حساس قانون جدید سکه مهریه و ابعاد مختلف آن پرداختیم. آموختیم که علیرغم شایعات گسترده در مورد کاهش سقف مهریه به ۱۴ سکه، آنچه در حال حاضر به عنوان قانون پابرجا است، همان ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده است که سقف ۱۱۰ سکه را برای اعمال ضمانت اجرای کیفری (حبس) در نظر گرفته است. طرح ۱۴ سکه هنوز در حد یک پیشنهاد باقی مانده و به تصویب نهایی نرسیده است.

درک این تفاوت ها برای زوجین جوان و خانواده ها اهمیت فراوانی دارد تا از هرگونه سردرگمی و تصمیم گیری های نادرست در زندگی خود دوری کنند. دانستیم که مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه، هر یک پیامدهای حقوقی متفاوتی دارند و انتخاب آگاهانه بین آن ها، می تواند تجربه مطالبه و پرداخت مهریه را دگرگون سازد. همچنین، با روش های قانونی مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت و دادگاه، فرآیند اعسار و تقسیط، و نیز نکات مربوط به حق ثبت مهریه آشنا شدیم.

به یاد داشته باشید که مهریه، چه کم و چه زیاد، دین و تعهدی بر عهده مرد است که باید به آن پایبند باشد. حفظ آگاهی از قوانین، دوری از اطلاعات نادرست و مشورت با وکلای متخصص حقوق خانواده، بهترین راه برای مدیریت صحیح این تعهد مهم و جلوگیری از بروز مشکلات حقوقی و اجتماعی در آینده است. این مسیر، مسیری است که با آگاهی، آرامش بیشتری را برای هر دو طرف به ارمغان خواهد آورد.